بسم اللهدانشیار دانشگاه برکلی هستم و حوزه ی تحقیقم واسطه گری مالی، سیاست پولی، اقتصاد کلان، اقتصادسیاسی و تامین مالی مسکن است. به مددش امیدوارم بتوانم در اینجا بلند بلند فکر کنم و بیش از پیش یاد بگیرم.
آیا تحریم‌های ظالمانه‌ی آمریکا بازی باخت-باخت است؟
🔳 آیا تحریم‌های ظالمانه‌ی آمریکا بازی باخت-باخت است؟
⭕️ درک صحیح برندگان و بازندگان تحریم نفتی ایران یکی از مهم‌ترین مسائل برای دستگاه دیپلماسی کشور است. ادعای اصلی این مطلب آن است که بر خلاف تحریم‌های سال ۲۰۱۰، تحریم‌های اخیر و خروج آمریکا از برجام نه تنها هزینه‌ی اقتصادی چندانی برای آمریکا نداشته است بلکه شاید انگیزه‌های اقتصادی (تولید کنندگان نفت شیل) یکی از عوامل مشوق ترامپ برای خروج از برجام بوده است.
⭕️ همانگونه که در نمودار می‌بینید در سال ۲۰۱۰، شروع دور جدید تحریم‌ها بر علیه ایران باعث افزایش چشم‌گیر قیمت جهانی نفت از حدود ۸۰ دلار به ۱۲۰ دلار شد. در آن زمان تولید نفت آمریکا در حدود ۵ میلیون بشکه در روز بود که سهم نفت شیل در آن بسیار کم بود. اما با افزایش قیمت نفت به عدد ۱۲۰ دلار درسال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، سرمایه گذاری بسیار زیادی در بهبود تکنولوژی تولید نفت شیل در آمریکا شد. به طوری که هزینه‌ی تولید نفت شیل از حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه به عدد ۶۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت. در طی این زمان تولید نفت آمریکا هم از ۹ میلیون بشکه در روز گذشت. البته خود این توسعه تکنولوژی نفت شیل و همچنین کاهش رشد اقتصادی چین باعث کاهش قیمت نفت از ۱۲۰ دلار به حدود ۶۰ دلار (همان هزینه‌ی تولید نفت شیل) در سال ۲۰۱۴ شد.
⭕️ اما با امضای برجام و بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی، قیمت جهانی نفت به زیر ۴۰ دلار رسید. این کاهش قیمت نفت به عددی کمتر از هزینه‌ی تولید نفت شیل، ضربه‌ی بسیار بزرگی به صنعت نفت شیل در آمریکا بود به نحوی که در یک سال و نیم بعد از برجام تولید نفت آمریکا در حدود یک میلیون بشکه کاهش یافت و در این دوره بسیاری از شرکت‌های نفتی اعلام ورشکستگی کردند و در صورت ادامه‌ی قیمت‌های قبلی میزان تولید نفت شیل کاهش بسیار بیشتری را تجربه می‌کرد.
⭕️ اما با انتخاب ترامپ و افزایش احتمال خروج آمریکا از برجام (و در نهایت خروج آمریکا از برجام) قیمت نفت دوباره به محدوده‌ی ۶۰ دلار بازگشت. در این دوره تولید نفت آمریکا با افزایش ۴ میلیون بشکه در روز به عدد ۱۳ میلیون بشکه در روز رسیده است و در حال حاضر سه خریدار عمده‌ی نفت ایران (هند، ژاپن و کره جنوبی) جز مهم‌ترین مقاصد صادراتی نفت آمریکا هستند.
⭕️ در واقع ترامپ با اتکا به تکنولوژی نفت شیل مطمئن بود که
🔹اولاً بر خلاف تحریم‌های سال ۲۰۱۰، پس از خروج از برجام و تحریم نفتی ایران قیمت نفت در محدوده‌ی شصت دلار تثبیت خواهد شد.
🔹ثانیاً، این افزایش قیمت برای ادامه‌ی حیات صنعت نفت شیل آمریکا و ادامه‌ی روند استقلال آمریکا در زمینه‌ی انرژی ضروری بود.
🔹ثالثاً، نفت صادراتی آمریکا می‌تواند جایگزین نفت ایران شود و در نتیجه کشورهای واردکننده‌ی نفت ایران هم ضرر چندانی را متحمل نشدند.
⭕️ با درک این موضوع متوجه می‌شویم که نه تنها تحریم‌های نفتی دوره ترامپ هزینه‌ی چندانی برای اقتصاد آمریکا نداشته است بلکه کمک شایانی به رشد بسیار سریع صنعت نفت این کشور و استقلال آن در زمینه تولید نفت کرده است.
✅ نتیجه منطقی این موضوع آن است که مادامی که مهم‌ترین خواسته‌ی ایران در مذاکرات رفع تحریم‌های نفتی است، طرف مقابل احتمالاً تمایل چندانی به حل پایدار مساله‌ی تحریم ایران ندارد. در مقابل به نظر می‌رسد که در صورتی که خواسته‌ی اصلی ایران بر رفع تحریم‌های مالی و تجاری در سایر حوزه‌ها باشد، این مذاکرات از شانس موفقیت بالاتری برخوردار باشد.
✅ رفع تحریم‌های مالی و تجاری همچنین می‌تواند نقش بسیار موثری در توسعه‌ی پایدار انواع بخش‌های اقتصادی -علی‌الخصوص صنایع تولیدی و بخش گردشگری- داشته باشد.