☘ ☘ برگی از تقویم تاریخ ☘ ☘.. ۹ خرداد زادروز ناظم الاطبا
☘ ☘ برگی از تقویم تاریخ ☘ ☘
۹ خرداد زادروز ناظم الاطبا
دکتر میرزا علی‌اکبر خان نفیسی مشهور و ملقب به ناظم‌الاطباء کرمانی ( زاده ۱۷ ربیع‌الثانی ۱۲۶۳هجری قمری در کرمان -- درگذشته ۲۶ ذیقعده ۱۳۴۲هجری قمری برابر با ۸ تیر ماه ماه سال ۱۳۰۳ خورشیدی در تهران ) ادیب و دانشمند ایرانی و از برجسته‌ترین پزشکان ایرانی اواخر عهد قاجار.
وی پزشک مخصوص دربار مظفرالدین شاه و مؤثر در امضای فرمان مشروطیت بوده‌است و در تأسیس چند مریضخانه به سبک اروپایی در تهران و مشهد و… نقش اصلی داشته و از بنیان گذاران نخستین مجلس حفظ‌الصحة در تاریخ ایران به شمار می‌آید.
تألیفات پزشکی وی متعدد بوده و در زمینه‌های غیرپزشکی نیز شاخص‌ترین اثر او فرهنگ لغت بزرگ و چهارجلدی است که با عنوان فرهنگ ناظم‌الاطبا مشهور است.
پدرش میرزا حسن طبیب کرمانی بود که مانند نیاکانش به طبابت اشتغال داشت. نیاکان او، اعضای خاندان نفیسی‌های کرمان از چند قرن قبل در این شهر به علم طب اشتغال داشته‌اند و نسب آنها به حکیم برهان‌الدین نفیس بن عوض بن حکیم کرمانی از معروف‌ترین پزشکان قرن نهم هجری و پزشک دربار الغ بیک بن شاهرخ بن تیمور گورکانی میرسیده‌است.
وی تحصیلات مقدماتی خود را در کرمان به پایان رسانید و مقدمات علوم و فنون طب را نزد پدر و سایر اطبای آن دوران فرا گرفت، اما به خاطر ذوق و استعداد فطری که در وجود او بود، بیشتر مایل به فرا گرفتن حکمت الهی و فلسفه بود. حاکم وقت کرمان یعنی محمداسماعیل خان وکیل‌الملک معروف به وکیل‌الملک اول چون استعداد و لیاقت شخصی و خانوادگی «میرزا علی‌اکبر خان نفیسی» را برای فرا گرفتن علم طبابت می‌دانست، او را برای آموختن این علم ترغیب کرد.
در ۱۲۸۲ ه. ق. در نوزده سالگی به تهران آمد و با جدیت تمام در دارالفنون به تحصیل علم طب پرداخت و چنان استعداد و علاقه‌ای در این کار از خود نشان داد که پس از اندک زمانی به دستیاری و معاونت استادان خود برگزیده شد و در سال ۱۲۸۵ ه. ق. ضمن تحصیل در دارالفنون برای طبابت در فوج مهندسی قشون انتخاب شد.
در سال ۱۲۸۸ ه. ق؛ که قحطی و امراض گوناگون شهر تهران را فرا گرفت، دکتر علی‌اکبر خان نفیسی برای درمان بیماران خدمات و مجاهدات بسیاری کرد و مدت چهارماه در بیمارستان دولتی تهران مشغول خدمت به فقرا و نیازمندان بود. وی در سال ۱۲۸۹ ه. ق. از طب فارغ‌التحصیل شد.
در سال ۱۲۹۰ ه. ق. ناصرالدین شاه قاجار پس از بازگشت از سفر اول خود به اروپا در صدد برآمد که بیمارستانی به سبک اروپایی در تهران تأسیس کند و برای این کار «میرزا علی‌اکبر خان نفیسی» را انتخاب کرد. وی تا سال ۱۲۹۸ ه. ق. مسئولیت این بیمارستان را که به مریضخانه دولتی شهرت یافت بر عهده داشت و به همین دلیل لقب حکیم‌باشی گرفت.
در سال ۱۲۹۸ ه. ق. وی به عنوان طبیب مخصوص به همراهی حاج میرزاحسین خان مشیرالدوله معروف به سپهسالار که به حکومت خراسان و تولیت آستان قدس رضوی برگزیده شده بود، به مشهد رفت و پس از تشرف به آستان مبارک رضوی، حسب دستور «سپهسالار» بیمارستان رضوی را که رو به ویرانی می‌رفت با اصول و اسلوب بیمارستانهای اروپایی بازسازی و تأسیس کرد، به طوری که به پاس خدماتش در این سفر و مأموریت به دریافت نشان و حمایل سرتیپی نایل آمد.
در سال ۱۳۱۵ ه. ق. میرزا علی‌اکبر خان نفیسی ناظم‌الاطبا مدرسهٔ شرف را پایه‌گذاری کرد و تا سال ۱۳۲۳ ه. ق. نه تنها بدون دریافت پاداش مالی آن را به شیوهٔ اروپایی اداره میکرد بلکه بیشتر مخارج آن را شخصاً می پرداخت .
ناظم‌الاطبا در آغاز همسری از خاندان دولتشاهی اختیار کرد که در جوانی درگذشت و از او دو فرزند ماند: یکی در کودکی درگذشت و دیگری علی‌اصغر نفیسی نخستین وزیر بهداشت ایران شد. همسر دوم او نیز در جوانی درگذشت و فرزندی به جا نگذاشت. همسر سوم جلیل‌الدوله از خاندان خواجه نوری بود و از جانب مادر دخترزادهٔ میرزا فتح‌الله نوری برادرزادهٔ میرزا آقاخان نوری. جلیل‌الدوله چهار پسر و سه دختر داشت که نخستین آنان سعید نفیسی بود.
وی گذشته از آن که مدت پنجاه و هفت سال تمام، شب و روز به فنّ خود یعنی مداوای بیماران اشتغال داشت و حتی این وظیفه را تا پایان عمر خویش که علیل و ناتوان شده بود، ادامه داده ، هرگاه که فراغتی حاصل میکرد در فن خویش یا فنون دیگر به تألیف و ترجمه (از زبان فرانسوی) نیز می‌پرداخت.
@bargi_az_tarikh
☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘