کربلا و امام حسین (ع) در ادبیات هندو و فارسی مسلمانان

کربلا و امام حسین (ع) در ادبیات هندو و فارسی مسلمانان

✍ پروفسور آنه ماری شیمل


شیمل در مقاله خود متذکر شده است: من هنوز تأثیر عمیقی را که خواندن اولین شعر فارسی مربوط به وقایع جانگداز کربلا بر من نهاد، به یاد می آورم. آن شعر یکی از مرثیه های قاآنی بود که با این کلمات شروع می شد:

«... بارد چه؟ خون ز دیده، چه سان؟ روز و شب، چرا؟ از غم، کدام غم؟ غم سلطان اولیاء»

این شعر همراه با سبک حیرت آور پرسش و پاسخ خود، بیشتر به بیان وقایع غمبار و احساسات زاهدانه شاعر می پردازد. این زمانی است که شاعر به شهادت فرزند محبوب رسول خدا (ص) به دست سپاهیان بنی- امیه می اندیشد.

موضوع ریاضت و شهادت از قدیم الایام نقش مهمی در تاریخ مذهبی از زمان های اولیه ایفا نموده است. پیش از این در افسانه های خاور نزدیک ما از قهرمانی، می شنیدیم که کشته می شود ولی با مرگش، احیای زندگی را تضمین می نماید: اسامی آتیس (Attis) و اوزیریس (Osiris) به ترتیب از سنن تمدن بابلی و مصری، بهترین مثال برای بینش مردمان عصر باستان است که بیان می کند بدون مرگ هیچ راهی برای ادامه زندگی وجود ندارد و یا این که خونریزی برای یک هدف مقدس از هر چیز دیگری با ارزش تر است.

از خود گذشتگی و جانبازی وسایلی برای دستیابی به مقام های رفیع تر در زندگی هستند. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود: مثلاً زمانی که شخصی تمام دارایی خویش را می بخشد و یا زمانی که اعضای خانواده شخص، قربانی می شوند تا به درجات معنوی بالاتری دست یابند، همچنین داستانی در قرآن و کتاب مقدس پیرامون ابراهیم علیه السلام آمده است و بیان می دارد که ایشان بدون سوال و با اعتماد کامل به فرمان پروردگار قصد قربانی کردن تنها پسر خویش را داشته و این خود نشان دهنده اهمیت چنین فداکاری بزرگی است.

اقبال، کاملاً حق داشته زمانی که دو مقوله قربانی شدن اسماعیل علیه السلام و شهادت امام حسین علیه السلام را با یکدیگر در شعری معروف در «بال جبرائیل» (1936) ادغام نموده است. چرا که هر دوی آنها به نوعی، آغازگر و همچنین تمام کننده کعبه بوده اند.

با توجه به اهمیت فداکاری و رنج کشیدن در راه پرورش انسان، دور از انتظار نیست که تاریخ اسلام نقشی محوری برای کشته شدن حسین علیه السلام فرزند محبوب پیامبر، در عرصه منازعه حق و باطل قائل شده است و همچنین اغلب این موضوع را با شهادت برادر بزرگترش امام حسن علیه السلام که توسط زهر به شهادت رسید، ادغام نموده است. در ادبیات عوام ما، به کرات شاهدیم که حسنین علیهما- السلام به نحوی ظاهر می شوند که گویی هر دو در نبرد کربلا شرکت جسته اند، که البته این مطلب از دیدگاه تاریخی صحیح نیست، اما از دیدگاه روحی – روانی کاملاً واضح است.

این مقاله جایی برای موشکافی مبحث مرثیه و تعزیه، در ادبیات فارسی زبان و «هند و ایرانی» و یا سنن رایج ترک نیست، اما بهتر است که نگاهی اجمالی به اشعار مربوط به آداب و رسوم اسلامی در سنن اسلامی مشرق زمین بیندازیم که غالباً توسط شاعران سنی بیان می شوند. در این میان بیشتر به سمت اشعاری می رویم که به سرنوشت امام حسین علیه السلام می پردازند. همچنین گرایش های صوفیانه را نیز در مورد امام حسین علیه السلام مورد بررسی قرار می دهیم. لازم به ذکر است صوفیان، امام حسین علیه السلام را، نمادی از ریاضت کشیدن می دانند که این امر در مسلک صوفی گری نقش مهمی در پرورش روح دارد.

@dachstudien
🇪🇺🇩🇪


متن کامل در لینک زیر
http://yon.ir/K8MtK