دولتی که بتواند مشکل حل کند. (محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)

‍ دولتی که بتواند مشکل حل کند
(محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)
✅ مردم بیش از پیش از سیاست کناره می‌گیرند. هواداران سیاسی خسته و از پا افتاده‌اند. جوش و خروش در مخالفت با حکومت امکان قد برافراشتن و شدت گرفتن دارد، با این حال به بخشی خاص محدود می‌شود و راه و رسم‌های انقلابی دیگر کارساز نیستند. روشنفکرها هم سکوت اختیار کرده‌اند. سیاست به فعالیتی خودبزرگ‌بینانه تبدیل شده است. سیاست‌مداران خود را مسئول همه چیز می‌پندارند، منطق بحث جناحی آن‌ها را به نوید دادن تدابیر مؤثر برای حل و فصل قطعی تمام مشکلات سوق می‌دهد. آن‌ها زندانی وعده‌های خویش‌اند و ناتوان از مقاومت در برابر فشارهای جناح خود، باید به تلاش‌ برای انجام گفته‌های‌شان بدون در نظر گرفتن هزینه‌ها و نتایج آن همت گمارند. آن‌ها باید بر محدودیت‌های خود وقوف یابند و از سپردن وعده‌های نشدنی دوری کنند. یک دولت متکبر، همه‌جا حاضر و همه‌کاردان، ناگزیر علیل و ازکارافتاده است و فقط یک دولت فروتن می‌تواند خود را به راستی فعال نشان دهد، زیرا تنها چنین دولتی قادر است به جامعه گوش دهد، شهروندان را درک کند و در خدمت آن‌ها باشد و در به تحقق رساندن اهداف‌شان به‌وسیله خودشان یاری رساند. تکنوکرات‌ها و سیاست‌مدارهای ما مشغولیت بسیار را به حساب کار واقعی می‌گذارند، آن‌ها ساعات مدیدی را به بازی گیرای قدرت و بازسازی دنیا می‌گذرانند اما آن‌ها هیچ‌گاه با مراقبت لازم طراحی و پیگیری اصلاحاتی را که ادعای انجام آن‌را برای خیر شهروندان دارند، تدارک نمی‌بینند.
✅ من تقریباً تردید ندارم که موقع خواندن عبارات فوق، فکر کرده‌اید درباره ایران است؛ اما جملات فوق را «میشل کروزیه» جامعه‌شناس فرانسوی که متخصص جامعه‌شناسی سازمان‌هاست در پیشگفتار کتاب «دولت فروتن، دولت مدرن: راهبردهایی برای تغییری دیگر» درباره فرانسه نوشته است (صص. 18-15). کتاب سال 1991 نوشته شده و در سال 1390 با ترجمه مجید وحید توسط انتشارات «رخ‌داد نو» در 294 صفحه منتشر شده است.
✅ این‌که شما به هنگام خواندن عبارات فوق به ایران فکر کرده‌اید، تا حدی نشان می‌دهد دولت‌ها در سراسر جهان، مشکلات جدی دارند (جلیقه زردهای پاریس هم همین را نشان می‌دهند). کروزیه هم به دنبال نشان دادن مشکل دولت‌ها در جهان و ضرورت بازسازی آن‌هاست.
✅ او اعتقاد دارد «سیاست‌مدارها از این نبوغ برخوردارند که دست به خودمسمومی بزنند. آن‌ها آن‌قدر برای برنامه‌های‌شان استدلال می‌کنند که سرانجام خود نیز آن‌ها را باور می‌کنند.» (ص. 34) و نشان می‌دهد مردم فرانسه با انتخاب فرانسوا میتران «در انتظار پایان بحران بیکاری نبودند، اکثریت بزرگ رأی‌دهندگان بیشتر از آن‌چه سیاست‌مداران باور می‌کنند، واقع‌گرا هستند، ولی می‌خواستند چنین احساس کنند که کارها در مسیر مناسب برای خروج از بحران انجام می‌شود.» (ص. 37) «فرانسوی‌های مدرن ... خواهان تساهل، احترام به رقیب و مبادلات و همیاری‌های مثبت در جهت مصلحت عمومی هستند.» (ص. 41) این‌ها همان چیزهایی است که مردم در ایران هم خواهان آن هستند.
✅ «حکومت درنیافته بود که آینده جامعه فرانسه و کامیابی نهایی هر حکومتی وابسته به شیوه‌ای است که بر اساس آن مشکلات جوانان، دانشگاه‌ها و پژوهش حل می‌شود.» (ص. 50) گویی حکومت‌ها در همه جا کم‌وبیش اهمیت پژوهش را درنمی‌یابند. کروزیه ساختار اداری را هدف می‌گیرد و نشان می‌دهد «موانع نوآوری، فرهنگی نیستند ... این موانع اجتماعی و اداری‌اند» (ص. 63) که مانع نوآوری می‌شود و نیاز به مراجعه به دولت پیشرفت‌ها را متوقف می‌کند.
✅ کروزیه استدلال می‌کند که مدرن کردن دولت به معنای کامپیوتری کردن بیشتر امور نیست «بلکه باید روش‌ها، اعمال و روح را تغییر داد.» (ص. 66) این همان چیزی است که در ایران ما فهم نمی‌شود. فهم نکردن چنین نکته مهمی محصول تعارض منافع و البته ساختارهایی است که «درباره قابلیت‌های خود دچار توهم شده‌اند.» (ص. 66) درمان، گذار به دولت فروتن است.
✅ دولت فروتن، مقید به سرمایه‌گذاری بلندمدت است، در خدمت جامعه‌ای که نمی‌توان به آن دستور دارد و ترتیبات و اهداف آن‌را با دستور تعیین کرد، بلکه باید به آن گوش سپرد (ص. 67). روشنفکران و سیاست‌مداران تا رسیدن به چنین دولتی راه طولانی در پیش دارند. راهی که با بحث همگانی، روشن شدن استدلال‌ها و باز شدن فضای اقدام هموار می‌شود. جامعه به قدرت سیاسی‌ای نیازمند است که ضعیف و به‌هم ریخته نباشد، قدرتی آمیخته به احترام که به آن‌چه نمی‌داند آگاه است، حدود خود را می‌شناسد و فرمان نمی‌راند. دولتی که قادر به سازگاری است (ص. 83). کروزیه دولت فروتن، دولتی که بتواند مشکل حل کند، و شیوه ساختن آن‌را توضیح می‌دهد. #دولت_فروتن
(این متن را اگر می‌پسندید، برای دیگران هم ارسال کنید.) @fazeli_mohammad