❗️فوبی اختصاصی و اجتماعی یا Phobia چیست؟

❗️فوبی اختصاصی و اجتماعی یا Phobia چیست؟

فوبی ترس شدیدی است که علت آن متفاوت است معمولا از آن به ترس آموخته شده یاد میکنند. فوبی میتواند در سیستم یک رفتار انتقالی باشد مثلاً وقتی پدر یا مادر از چیزی می‌ترسند به فرزندانشان انتقال دهند. این ترس گاهی از بین میرود و گاهی تشدید میشود و معمولا بروی محرک های دیگر تعمیم نیز داده میشوند. در هر صورت ترس ها عمدتا از طریق شرطی سازی (مثال پایین) آموخته میشوند و تحقیقات فراوانی در این زمینه وجود دارد. این ترس افراطی نامعقول که درصورت وجود و یا انتظار شیی یا موقعیتی معین مانند بلندی، تونل، آسانسور و حیوانات حتی اهلی مانند سگ و گربه و کبوتر، تزریقات، دندانپزشک، دیدن خون و گاهی جسد، سوارهواپیما شدن بروز میکند. در صورت مواجهه با محرک هراس اور همیشه پاسخ شدید اضطرابی بوجود میاورد.

فوبی اجتماعی مثل فوبی اختصاصی است با این تفاوت که هراس ناشی از یک موقعیتی که جمعی حاضر باشند و یا انجام عملی که دران فرد دچار اضطراب شدید میشود. فوبی اختصاصی شیوع بیشتری در زنان دارد, که بخشی از آن فرهنگیست ولازم بذکرست حدود 30 درصد بیماران مبتلا به فوبی اجتماعی اختلال افسردگی ماژورنیز نشان میدهند. درمان فوبی اجتماعی مشابه فوبی اختصاصیست که شامل درمان دارویی و رفتاردرمانی شناختی cbt است که رفتار درمانی موثرترین درمان است. اخیرا روش های درمانی دیگر مانند هیپنوز درمانی CBH که به پروتکل درمان ها افزوده شده و مشاهدات و تحقیقات عملی نشان میدهند که هیپنوز درمانی دردرمان فوبیا چه اختصاصی وچه اجتماعی موثرترین درمان میباشد.


مثالی برای شرطی سازی، کودکی به نام آرمین چند روز وقتی پدرش از کار برمیگشت می دید و می شنید که پدرش با مادرش دعوا و کتک کاری می کند. بعد از اینکه این اتفاق چهار یا پنج بار روی داد، علی به محض اینکه صدای وارد شدن اتومبیل پدرش را در غروب به داخل حیاط خانه میدید، تپش قلب میگرفت. (این اضطراب پیامد احساس عدم امنیت بود) در این گونه موقعیت ها، انواع محرک هایی (صدای ماشین پدر) که در آغاز شاید حتی شادی بخش و یا خنثی بوده اند، بر حسب تجربه بد عهده دار علایمی میشوند که خبر می دهند قرار است اتفاق ناخوشایندی روی دهد و بدین وسیله به تنهایی، ترس یا اضطراب را فراخوانی می کنند. در این مثال صدای ماشین محرک شرطی سازی شده همایند با خشونت پدر. صدای ماشین + خشونت پدر = احساس ناآرامی برای عکس العمل فیزیکی و روانی علی می‌باشد.
در واقع افکار و تصاویر ذهنی علی با صدای ماشین وظیفه محرک های شرطی را پیدا کرده که قادرند الگوی پاسخ ترس و اضطراب را فراخوانی کنند. برای مثال، وقتی علی این صدا را به عنوان خطر ثبت میکند و اتفاق دوباره شکل میگیرد, شرطی سازی او قویتر گشته و حتی علی که به پدرش فکر می کرد، احساس اضطراب پیدا میکرد. با این تعریف میتوانیم بگوبیم که اصول شرطی سازی کلاسیک، فراگیری ترس های غیر منطقی و فوبی ها را توجیه می کنند.

برای تعمیم ترسها در فوبی یک مثال میزنم. مردی را در نظر بگیرید که فوبی مکان های بسته را دارد مانند اسانسور. احتمالا این کودک توسط چند رویداد در کودکی، وقتی با دوستان دیگر بازی میکرد او را در کمد لباس حبس کردند و یا برای ترساندنش در مکان تاریکی از اصطلاحات ترسناکی هم استفاده کردند. او در بزرگسالی از آسانسورها و غارها به علاوه مکان های بسته و یا حتی تونل نیز می ترسد. او هیچ علتی در این ترس پیدا نمیکند اما احساسات او میگوید....
دقیقا همین احساسات سبب میشوند که ترسها در دراز مدت شرطی و تشدید شوند و خرد نتواند بر ترس غلبه کند. واینجا نیاز به یک درمانگر است. یک مراجع ۶۵ ساله من در سویس می‌گفت در تمام مسافرت‌ها او با ماشین می‌رفت چون از پرواز وحشت داشت و هیچوقت حاضر نبود از تونل با ماشین عبور کند. عملا در سویس غیر ممکن است که راهی تونل نداشته باشد, تصور این مطلب با شما!

دکتر موریس ستودگان