موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و مزیتهای ترانزیتی

موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و مزیتهای ترانزیتی

چند سالی است که صحبت از اجرای کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال - جنوب‌‌ به عنوان یک مگا پروژه میشود که نه تنها ظرفیت پیوند چندین کشور را دارد بلکه قادر خواهد بود محور توسعه منطقه ائی گردد. این کریدور میتواند اقیانوس هند و خلیج ‌فارس را از مسیر ایران به دریای خزر و سپس از روسیه به سن‌ پترزبورگ و شمال اروپا پیوند داده و مهم‌ترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا گردد که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا 40 درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا 30 درصد ارزان‌تر باشد. ایران ، روسیه و هند از سال 2000 میلادی تاکنون برای فعال کردن این کریدور با مسیرهای چندگانه شامل دریا، خط آهن و جاده، از طریق مسیرهای جاده‌ای موجود و با توسعه خط آهن در میان این مسیر به مسافت 7200 کیلومتر پیشرو بودند. در گام‌های بعدی اجرایی شدن این کریدور، ده عضو جدید شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان و سوریه به آن پیوستند و بلغارستان نیز به‌ عنوان عضو ناظر در آن حضور دارد.
هم اکنون بر اساس گزارشی که روزنامه اکونومیک تایمز هند روز سه‌شنبه منتشر کرد، شرکت راه آهن روسیه و بزرگ‌ترین نهاد حمل و نقل باری هند این تفاهم‌نامه را برای تسهیل و تسریع اجرای طرح ایجاد کریدور بین‌المللی شمال به جنوب از طریق ایران تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند تا مقدمات اجرائی این کریدور را به منظور ارائه خدمات پشتیبانی مشترک بیشتر به این طرح کریدور بین‌المللی فراهم آورند. اجرای این کریدور بین المللی که سال‌هاست به تاخیر افتاده میتواند نقش ویژه ائی به کشورهای عضو و مخصوصا" کشورهائی که نظیر هند دارای اقتصاد نو ظهور هستند نقش بزرگ‌تری برای توسعه اقتصادی کشورهای اورآسیا و افغانستان بازی کنند و در عین‌ حال، میتواند نه تنها درآمد قابل توجهی از محل ترانزیت نصیب ایران کند، بلکه میتواند در اشتغالزائی و همچنین تبادلات کالاهای فرهنگی و گردشگری کشور نیز موثر واقع شود.
بطور کلی وقتی از موقعیت ژئوپلتیکی ایران و تاثیرات ان در سیاست خارجی کشور ، تنظیمات و تعاملات بین المللی و همچنین رفاه و توسعه مردم صحبت می کنیم بخشی از ان به نقشی که ما در کاهش هزینه ترانزیت کالا و طبعا" کم کردن قیمت تمام شده و رقابتی شدن کالاها می توانیم داشته باشیم باز می گردد. بحث کریدور شمال –جنوب عمدتا بحثی بود از طریق دو بندر مهم ایران یعنی چابهار در دریای عمان و بندر عباس در خلیج فارس به اسیای میانه . که در نتیجه از یک سو از سمت غرب به ترکیه و اروپا هدایت می شود و از سوی دیگر به شمال به سمت اسیای میانه و روسیه توسعه خواهد یافت . یک بخش دیگری که البته از طراحی های نسبتا خوب هم محسوب می شود بحث اتصال چابهار در دریای عمان بدون ورود به خلیج فارس به این کریدور بین المللی است. این طرح از منظر اقتصاد سیاسی و تاثیراتی که موقعیت ژئوپلتیکی ما در ارتباط بین کشورها دارد می تواند امتیاز بزرگی بحساب اید. یعنی ما از قبل این ارتباطات می توانیم بسیاری از ترتیبات دیگر از جمله سیاسی و اقتصادی را هم مد نظر داشته باشیم . اما بحثی که در روزهای اخیر مطرح شده است مبنی بر این که دولت هند وروسیه برای تسهیل و تسریع اجرای طزح ایجاد کریدور بین المللی شمال به جنوب از طریق ایران تفاهم نامه همکاری امضا کرده اند ، باید گفت این مطلب جدیدی نیست و سالیان درازی است که هر زمان جلسات دو جانبه و چند جانبه بین هند و ایران ، هند و روسیه ، ایران و روسیه یا ایران و روسیه و هند و بهر حال هر اجلاسی که داشته ایم این بحث مطرح شده و میشود . منتها طرح مورد بحث نیاز به یک اراده سیاسی هم منطقه ای و هم بین المللی دارد. ما باید بتوانیم ان را اجرایی کنیم تا بتوانیم از توانمندی های ترانزیتی کشور چه درارزان شدن حمل و نقل کالا چه تسهیل در ارسال کالاهای داخلی برای بازارهای بین المللی که از منظر ایجاد اشتغال داخلی مد نظر است ، به ان اهمینت بسیاری داده و از ان بهره ببریم . به نظر من یکی از مهمترین اقداماتی که دولت می تواند نسبت به این اتفاق داشته باشد همین بحث ترازیت جاده ای و تقویت این کریدور بین المللی و تاسیس هرچه سریع تر نهادهای مورد نیاز از جمله مدیریت منسجم و واحد یا فراهم کردن زیر ساخت های اصلی چه سخت افزاری چه نرم افزاری در این زمینه است . چون بحث کریدور ، بحثی سخت افزاری و تنها جاده ای و بندری تنها نیست بلکه به عوامل متعدد دیگری مخصوصا مدیریت کریدور و نحوه ترانزیت و گمرکات و همه این موارد می تواند مربوط باشد تا بتواند زمینه اشتغال زایی بسیار زیاد برای کشور فراهم کند .

نصرت‌الله تاجیک
اعتماد ۹۷۱۱۱۸

ژئوپولیتیک ایرانی
@irgeopolitics