رقابت روسیه و اتحادیه اروپا برای نفوذ در بالکان در سایه غیبت امریکا.. بخش اول

رقابت روسیه و اتحادیه اروپا برای نفوذ در بالکان در سایه غیبت امریکا

بخش اول

پوتین درصربستان فرصتها را جستجو می کند

شهره پولاب در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در دنیای چند قطبی امروز کشورهای کوچک می توانند از طریق موقعیت های استراتژیک خود نقش آفرینی کنند که اگر واشنگتن در همکاری با آنها غفلت کند، آنها آماده اند تا به سوی متحدان، شرکا و سرمایه گذاران دیگری حرکت کنند و در این میان کشورهایی هم هستند که به منظور گسترش قدرت ژئوپلیتیک خود فرصتها را در غفلت رقیب جستجو می کنند.
رقابت روسیه و اتحادیه اروپا برای نفوذ در بالکان در سایه غیبت امریکا

نویسنده: شهره پولاب، دکترای جغرافیای سیاسی

دیپلماسی ایرانی: سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در 17 ژانویه 2019 به بلگراد پایتخت صربستان که با موافقت نامه های نظامی و اقتصادی به خصوص در زمینه انرژی همراه بوده یک رویداد مهم از سوی آلکساندر ووچیک، رئیس جمهوری صربستان قلمداد شده است. در حالیکه ترامپ بر منطقه خاورمیانه و خروج نیروهای نظامی امریکا از سوریه متمرکز است، پوتین مجالی یافته است تا به دیگر مناطق استراتژیک اوراسیا نظری داشته باشد. آیا برای پوتین نیز این دیدار می تواند یک رویداد مهم در دوران ریاست جمهوری اش باشد؟ به نظر می رسد پوتین با استفاده از گره های تاریخی میان روسیه و صربستان نه تنها به دنبال احیای روابط میان دو کشور بلکه بازگرداندن نفوذ مسکو در کشورهای کمونیستی سابق اروپای شرقی است.

صربستان در جنوب شرقی اروپا و در قلب شبه جزیره بالکان پیوند دهنده شرق و غرب اروپاست. شبه جزیره بالکان با احاطه شدن توسط دریاهای آدریاتیک، اژه و دریای سیاه به لحاظ قدرت دریایی و با توانایی اتصال شمال و جنوب اروپا از دریای بالتیک تا مدیترانه به واسطه قدرت زمینی از اهمیت ژئوپلیتیکی خاصی برخوردار است.

در حالیکه پوتین برای چهارمین بار از زمان به قدرت رسیدن در سال 2000 چه در مقام ریاست جمهوری و چه نخست وزیری از صربستان دیدار کرده، از سوی ایالات متحده در مقام ریاست جمهوری فقط در سال 1980 و توسط جیمی کارتر از این کشور بازدید شده است. اما تلاش های اتحادیه اروپا برای نفوذ در بالکان همپای روسیه در سال های اخیر تشدید شده و در رقابت میان بروکسل و مسکو، اگر روسیه در پی آن است که خود را نه فقط به عنوان یک قدرت منطقه ای بلکه به عنوان یک قدرت واقعی جهانی با منافعی فراتر از فضای پسا شوروی بشناساند، اتحادیه اروپا نیز به دنبال هر فرصتی است تا جذابیت ها و توانایی های خود را در گسترش ثبات سیاسی و رونق اقتصادی در اطراف مرزهای اروپایی به نمایش بگذارد. از دیدگاه ولادیمیر پوتین روسیه پیچیدگی های بالکان و تاریخ منطقه را می داند و قادر به درک آن است در حالی که غرب با سیاست های اشتباه در بالکان موجب بی ثبات شدن شبه جزیره از طریق سیاست های توسعه ناتو می شود.

صربستان از سال ۲۰۱۲ نامزد عضویت در اتحادیه اروپا بوده و عضویت در این اتحادیه را اولویت سیاست خارجی خود می‌داند. از شروط اصلی پذیرش صربستان در اتحادیه اروپا عادی سازی روابط میان صربستان و کوزوو است که صربستان تاکنون از به رسمیت شناختن کوزوو امتناع کرده است. صربستان در صورت عدم پذیرش از سوی اتحادیه اروپا حمایت روسیه را جایگزین خواهد کرد و احتمال عدم موفقیت صربستان در عضویت اتحادیه اروپا از سوی مسکو مورد استقبال خواهد بود.

پوتین علیرغم لحاظ داشتن آرمان های مشترک بروکسل و مسکو در بالکان کماکان ناخشنودی هایی از نزدیکی روابط بالکان با اتحادیه اروپا دارد. تمایل روسیه به حمایت از حقوق صرب ها و مسیحیان ارتدوکس در راستای دستور کار اتحادیه اروپا برای دفاع از حقوق اقلیت ها از یک سو و همچنین اجرای پروژه های انرژی روسیه در بالکان همراستای اهداف اتحادیه اروپا برای بهبود شرایط محیط زیست در بالکان با جایگزین کردن گاز طبیعی به جای زغال سنگ از این دست همراهی ها بوده است. با توجه به این امر که هر دو طرف در نگرانی از جنایات تروریستی در منطقه، گروه های جناحی سازمان یافته، فساد مالی و قاچاق مواد مخدر نیز مشترک هستند.

برای روسیه همراهی صربستان با اتحادیه اروپا ناخوشایند خواهد بود و عواقب بسیار خاصی را برای مسکو به همراه خواهد داشت. زیرا اولا شرکت های روسی برای کار کردن با شرکت های صربستان و کشورهای حوزه بالکان مجبور به رعایت استانداردهای سختگیرانه اتحادیه اروپا خواهند بود که شرایط دشوارتری را به نسبت شرایط موجود ایجاد خواهد کرد. دوم اینکه در صورت همپیمانی صربستان با اتحادیه اروپا با توجه به سیاست کلی تجارت خارجی اتحادیه اروپا کشورهای بالکان باید توافقنامه تجارت آزاد خود با روسیه را رها کنند. سوم این که در پیوند صربستان با اتحادیه اروپا به تعداد کشورهای تحریم کننده روسیه افزوده خواهد شد.

ژئوپولیتیک ایرانی
@irgeopolitics