♦️ «در معایب روحانیت وابسته و مواجب‌گیر حکومتی از زبان آدام اسمیت»

♦️«در معایب روحانیت وابسته و مواجب‌گیر حکومتی از زبان آدام اسمیت»

آدام اسمیت به چگونگی تامین مالی قشر روحانیت علاقه‌مند بود. نظریه وی که اگر روحانیون دینی مستقیما از سوی مومنان تامین مالی شوند (به جای اینکه حقوق‌بگیر از حکومت یا از سلسله مراتب دینی باشند)، خیلی بهتر به مومنان و به دین خدمت خواهند کرد، نشان‌دهنده آگاهی وی از مساله کژمنشی یا مخاطره اخلاقی (moral hazard) بود.

آدام اسمیت در باب پنجم از کتاب ثروت ملل چنین می‌نویسد: «روحانیت برای امرار معاش خویش درمجموع یا به کمک‌های مالی داوطلبانه شنونده‌های خود وابسته است؛ یا که منابع مالی خود را از سایر وجوهی تامین می‌کند که طبق قانون کشور متبوع خود مستحق دریافت آن شده‌ است؛ ازقبیل زمین‌های تملک‌‌شده، عشریه (یک‌دهم مال) یا مالیات بر زمین، و حقوق یا مقرری‌هایی که رسم‌شده و جاافتاده است. احتمال می‌رود میزان کوشش، شور و شوق و پشتکار آنها، در وضع اول بسیار بیشتر از حالت بعدی باشد. از این جهت، مبلغان ادیان جدید همیشه مزیت قابل ملاحظه‌ای در حمله به نظام‌های قدیمی و تثبیت‌شده‌ای دارند که روحانیون‌ چنین نظام‌هایی از درآمد موقوفات‌شان آسوده خاطر هستند، درنتیجه دل‌شان برای ایمان مردم نمی‌جوشد و سعی نخواهند کرد تا خود را وقف تعداد زیادی از مردم بکنند؛ و راحت‌طلبی پیشه می‌کنند، به طوری که کاملاً ناتوان از انجام کوشش جدی در دفاع از حتی تشکیلات و دم‌ودستگاه خویش می‌شوند. روحانیت دین رسمی جاافتاده و با موقوفات بالا غالبا مردانی صاحب کمالات و وقار می‌شوند، کسانی که همه فضایل نجیب‌زاده‌ها را دارند، یا که می‌توانند مردم را به قدر و منزلت نجیب‌زاده‌ها سفارش کنند؛ اما چنین روحانیتی مستعد این است که به تدریج، هر دو خصلت‌های خوب و بدی را، که به آنها اقتدار و نفوذ بر رده‌های پست‌تر مردم می‌داد و احتمالاً علل اصلی موفقیت و تاسیس دین‌شان بوده است، از دست بدهند.»