🆔 دستور نقش و ارجاع و دستور ساختی

#زبانشناسی_نقشگرا #دستور_ساختی #دستور_نقش_ارجاع
🆔 @cog_linguistics

♦️ دستور نقش و ارجاع و دستور ساختی
دستور نقش و ارجاع یک نظریۀ نحوی در حوزۀ زبان‌شناسی کارکردگرا است که می‌کوشد شیوۀ تولید و درک زبان را نشان دهد. شالودۀ نظری این دستور این است که روال پردازش زبان به گونه‌ای است که می‌توان آن را به کمک الگوریتم پیوندی نشان داد. این الگوریتم دربرگیرندۀ مراحلی است که از ساختار منطقی فعل آغاز شده و به بازنمایی نحوی جمله می‌انجامد. سرچشمۀ این الگوریتم یا فرآیند پیوندی، یک ساختار موضوعی-محمولی معنایی جهانی است. این الگوریتم پیوندی دوسویه است، پیوند از معناشناسی به نحو که بازنمایی تولید زبان است و پیوند از نحو به معنا که بازنمایی درک زبان است. از این رو، در دستور نقش ارجاع پیوند دوسویۀ میان معنا و نحو را ساختار موضوعی محمول (که معمولا فعل است) انجام می‌دهد و در نتیجه می‌توان گفت که یکی از ستون‌های دستور نقش و ارجاع و شاید مهم‌ترین ستون آن، ساختار موضوعی است.
دستور ساخت که یکی دیگر از نظریه‌های کارکردگراست، دانش زبانی سخنگویان زبان را دانش ساخت‌های زبانی می‌داند و رویکرد واژه-قاعده را آن گونه که در برخی نظریه‌های دیگر همچون دستور زایشی رایج است، رد می‌کند. شالودۀ این نظریه بر مفهوم «ساخت» نهاده شده است. مفهوم ساخت که گسترش‌یافتۀ مفهوم «نشانۀ» سوسوری است، عبارت است از یک جفت صورت-معنا. در این دیدگاه واژگان و نحو جدای از هم نیستند بلکه یک پیوستار را می‌سازند و ساخت‌ها اجزای سازندۀ این پیوستارند. پیروان این دیدگاه، دانش زبانی زبانوران را همان دانش ساخت‌های زبانشان می‌دانند و به جای واژگان ذهنی ، اصطلاح ساختگان را به کار برده‌اند. یکی از ساخت‌های مورد بررسی در چارچوب این نظریه، ساخت ساختار موضوعی (گلدبرگ، ۱۹۹۵) است.
گرچه دستور نقش و ارجاع و دستور ساخت هر دو نظریه‌های کارکردگرا هستند، اما در رویکردشان به دستورزبان، تفاوت بنیادین دارند. دستور نقش و ارجاع یک رویکرد فرافکن‌گرا است، در حالی که دستور ساخت یک رویکرد ساخت‌بنیاد است. رویکرد فرافکن‌گرا ساختار موضوعی فعل را فرافکن مدخل واژگانی فعل می‌داند. ون ولین (۲۰۱۳) بر این باور است که رویکرد فرافکن‌گرا به ساخت معنایی جمله، نشان‌دهندۀ دیدگاه گوینده است، در حالی که رویکرد ساخت‌بنیاد دیدگاه شنونده را نشان می‌دهد. همان‌گونه که پیشتر گفتیم، الگوریتم پیوندی در دستور نقش و ارجاع یک الگوریتم دوسویه است که از یک سو دیدگاه گوینده و از سوی دیگر دیدگاه شنونده را نشان می‌دهد. بر این پایه می‌توان گفت که رویکرد ساخت‌بنیاد که نشانگر دیدگاه شنونده است، نه تنها با رویکرد فرافکن‌گرا که نشان‌دهندۀ دیدگاه گوینده است، ناهمساز نیست بلکه این دو به‌راستی مکمل یکدیگرند و به‌خوبی با هم قابل جمع‌اند.
🆔 @cog_linguistics
#پارسا_بامشادی