🔸برتراند راسلی که ما می‌شناسیم / خیامی که جهان می‌شناسد.. ✍مجتبی رحیمی / جامعه نو

🔸برتراند راسلی که ما می‌شناسیم / خیامی که جهان می‌شناسد

🔻به مناسبت زادروز مشترک برتراند راسل و حکیم خیام

✍مجتبی رحیمی / جامعه نو

امروز مصادف است با ۱۴۶امین سالروز تولد برتراند راسل، فیلسوف مشهور انگلیسی که به همراه فرگه، از بنیان‌گذاران منطق جدید به حساب می‌آیند. اما ما ایرانیان، راسل را به گونه‌ای دیگر می‌شناسیم. راسل نزدیک به یک قرن زیست (بیشتر از شاگرد مشهورش ویتگنشتاین) و زندگی شخصی بسیار پرحاشیه‌ای داشت. علاقه او به فلسفه و منطق هم پای علاقه او به سایر حوزه‌های فکری چون سیاست، اخلاق و دین بود. این وجه از چهره راسل برای ما بسیار آشناتر است. بیشتر ایرانیان علاقه مند به اندیشه، تفکر انتقادی در حوزه دین را با «چرا مسیحی نیستم» شناخته‌اند و تامل در باب بدیهیات اخلاق را با «زناشویی و اخلاق» آغاز کرده‌اند. راسل برای علاقه‌مندان به فلسفه «محض» (نامی که در دانشگاه برای آن گذاشته‌اند) هم آشنا است. تاریخ فلسفه غرب او که سال‌ها پیش توسط نجف دریابندری ترجمه شد، هنوز هم منبعی برای یادگیری سیر تاریخ فلسفه غرب برای دانشجویان است. برای کسانی چون من که در جو شدیدا مذهبی آموزش و پرورش در سال‌های دهه ۸۰ شمسی زیسته‌اند، خواندن نقدهای سنگین راسل به عقاید مذهبی، بسیار حیرت انگیز بود. ما همچون نسل قبلی در هژمونی قدرت بیان و تفکر ایدئولوژیک مذهبی شریعتی مانده بودیم و کسانی چون راسل، «پتک» به دست به سراغ کلیشه‌هایمان می‌آمدند و تفکر انتقادی را به بهترین شکل و در بالاترین سطح به ما می‌آموختند.
نکته جالب درباره راسل این است که او با آن چهره تیپیک (نشسته بر مبل و پیپ بزرگی در دست) پس از گذشت نزدیک به نیم قرن، همچنان در ایران محبوب است. هنوز می‌توان جوانانی را دید که در شبکه‌های مجازی تصاویر مصاحبه‌های او را - که اغلب حول موضوع مذهب است - دست به دست می‌کنند.
گرچه راسل در عالم فلسفه به خاطر نظریاتش در باب منطق و فلسفه تحلیلی مشهور است، اما او برای ما استاد تفکر انتقادی است. در عالم تفکر عمومی در ایران هر گروه و فرقه‌ای، بنابر احتیاجات یا ذوق فکری، متفکرانی را به جامعه معرفی می‌کند، اما راسل از این امر مستثنا است. کتاب‌های او در همه دوره‌ها و توسط همه گروه‌ها ترجمه شده است. در واقع، راسل با آن چهره نمادینش همه را راضی نگاه می‌دارد. از اخلاق‌گرایان سنتی تا چپ‌گرایان، همه می‌توانند آبشخوری از تفکر راسل داشته باشند.
زمانی می‌اندیشیدم که عدم شناخت ما از راسل فیلسوف و توجه کامل ما به آثار حوزه عمومی‌اش، اشتباهی است جبران‌ناپذیر؛ اما امروز باید این تفکر را کنار گذاشت و اعتراف کرد که راسل جدا از فلسفه‌اش برای ما ایرانیان شناخته شده است و شاید جوهره آن شناخت رویکرد نقادانه راسل به مذهب باشد...

🔹همچنین امروز مصادف است با ۹۷۰امین سالروز تولد حکیم خیام؛ ریاضیدان، منجم و شاعری که تبحرش در ریاضیات و نجوم را اگر جهانیان از یاد ببرند، شعر و حکمتت سراییده شده‌اش را جهان، در پیشانی خاطرات خود از حفظ دارد. تقارن زمانی تولد این حکیم و آن فیلسوف، تداعی‌گر نقاط اتصالی است که از ذهن آن هر دو اندیشمند گذشته، و امروز از ذهن هواداران آن هر دو می گذرد. از خیام گفتن در این مقال کار عبثی است. بهتر آنکه خیام خود شارح حال خویش باشد:
آنانکه محیط فضل و آداب شدند/ در جمع کمال شمع اصحاب شدند
ره زین شب تاریک نبردند به روز/ گفتند فسانه‌ای و در خواب شدند

🔹اقتصاد در گذر زمان:
@m_ali_mokhtari

http://telegra.ph/kh-05-18