🔶چه خواهد شد؟.. محمدرضا پویافر.. این روزها خیلی‌ها از هم می‌پرسند که چه خواهد شد؟

🔶چه خواهد شد؟

محمدرضا پویافر

این روزها خیلی ها از هم می پرسند که چه خواهد شد؟ البته معنای پنهانِ بیشتر این سوالات سیاسی و اقتصادی است. این که آینده نظام سیاسی ایران که البته مثل همه سطوح نظام اجتماعی با اقتصاد گره خورده است- چه خواهد شد و کشور به چه سمتی خواهد رفت، دغدغه خیلی از مردم شده است.
مشابه با چنین پرسشی برای دین و پژوهشگران اجتماعی دین هم مطرح بوده است. نکته جالب توجه این که همچون نگرانی مداومی که بین بعضی از مردم نسبت به آینده وجود دارد، این ابهام در مورد آینده دین در جامعه هم وجود دارد. از همین روست که تعدادی از جامعه شناسان دین مانند استارک معتقدند که وضعیت دین در جامعه امروز با دیروز چندان تفاوتی نداشته است. آنها حتی اشاره می کنند که این احساس که «دینداری و نقش اجتماعی دین در جامعه نسبت به گذشته کمتر شده»، همواره در گذشته هم وجود داشته است.

استنباط از نتایج پیمایش های ملی در ایران طی سالهای اخیر نشان می دهد که همراه با دغدغه، ابهام و نگرانی از آیندهِ مسایل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، ارزیابی مردم از آینده دین و دینداری در جامعه هم، یک ارزیابی منفی است. بنابراین ممکن است این تصور ایجاد شود که وضعیت دینداری در ایران بر اساس این ارزیابیِ مردم رو به نزول است. اما مسأله اینجاست که اعتماد به این نظر مردم در ارزیابی از آینده برای ارزیابی وضعیت دین و همچنین دینداری نمی تواند چندان معتبر باشد. گواهِ این سخن از مراجعه به نتایج نخستین پیمایش ملی ارزشها و نگرش ها در ایران با عنوان «گرایش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی در ایران»(علی اسدی، ۱۳۵۳) پیدا می شود. در صفحه 175 گزارش این پیمایش چنین آمده است:

🔻وقتی از مردم سوال کردیم که مردم در حال حاضر بیشتر به امور دینی توجه می کنند یا در گذشته؟ اکثریت افراد اظهار بی اطلاعی می کردند (حدود 57%) و اعتقاد رایج برر این بود که میزان توجه به امور دینی در سابق بیشتر بوده است. نکته قابل توجه در این مورد آن است که کسانی در این عقیده بیشتر مصرّند که خود کمتر به رفتارهای مذهی گرایش دارند ( یعنی همان گروه هایی که اشاره کردیم وابستگی کمتری به نماز خواندن، روزه گرفتن، خمس و زکات دادن دارند و به میزان کمتری نیز از برنامه های رادیو و تلویزیون استفاده می کنند). نسبت کسانی که اعتقاد داشتند توجه به امور دینی در حال حاضر فرقی با گذشته ندارد بسیار ناچیز است.
وضع مذهب و میزان گرایش به آن در آینده برای اکثریت افراد مبهم است و بیش از 58 درصد نمی دانند که در آینده مردم بیشتر به امور مذهبی خواهند پرداخت یا کمتر. 🔺

هرچند که وجودِ تغییرات اجتماعی در سطوح مختلف مورد تأیید همه است، اما از مرور این بخش کوتاه از گزارش پیمایشی که بیش از چهار دهه پیش انجام شده به خوبی روشن می شود که درک و ارزیابی مردم از این تغییرات شکل چندان متفاوتی نیافته است. این، خود نشان می دهد که تغییرات اجتماعی از جمله در حوزه دین و دینداری بیش از آنکه یک روند خطی داشته باشد که نشان دهنده کاهش یا افزایش کلدینداری باشد، تغییراتی چند بعدی و متفاوت را در شاخص های مختلف نشان می دهد.

‍ (http://axnegar.fahares.com/axnegar/Xx2fTXlNwq2jh0/8131537.jpg)

@mr_pouyafar
@religionandsociety