نقاب اقتصاد سیاسی بر چهره آب.. منبع: وبلاگ دکتر محمد فاضلی. قسمت هفتم

نقاب اقتصاد سیاسی بر چهره آب

منبع: وبلاگ دکتر محمد فاضلی
قسمت هفتم
@sahatzist
...فارغ از این موضوع، آیا کشورها می توانند با ادعای اینکه سرچشمه آب در کشور آن هاست، آب را بر دیگر کشورها که در همان حوضه آبریز قرار دارند، ببندند؟
میان‌آبادی: در این زمینه چند نگاه فلسفی و دکترین وجود دارد؛ بنابراین باید اول مشخص کنید که چه نگاهی دارید و به کدام مکتب فلسفی آب معتقد هستید. وقتی می گوییم آب کالایی اقتصادی است، یعنی وقتی افغانستان می‌گوید بیش از ٩٠درصد آب هیرمند از کشور من تأمین می شود، پس من حق دارم از آب خود استفاده کنم و ایران با آن نگاه نمی تواند اعتراض کند که سیستان خشک شده و می خواهم از آب هیرمند استفاده کنم. برهمین اساس، ترکیه می تواند ادعا کند آب دجله و فرات در کشور من سرچشمه می گیرد و تا جایی که می توانم با ایجاد سد از آن ها استفاده خواهم کرد. این دکترین به دکترین «هارمون» معروف است. یکی از چالش های فلسفی هیدروپلیتیک همین نگاه فلسفی است.
@sahatzist
دکترین های مختلفی برای هیدروپلیتیک وجود دارد که معتبرترین آن دکترین «تمامیت ارضی» یا «حاکمیت سرزمینی» محدودشده است که براساس آن، هر کشور ساحلی حق استفاده و بهره برداری از رودخانه های بین المللی جاری در کشور خودش را دارد، به شرطی که این استفاده سبب واردکردن خسارت به قلمرو سرزمینی دولت ها و کشورهای دیگر نشود. در این دکترین، اصلِ استفاده «منصفانه» و «عاقلانه» منابع آبی مشترک و «ممنوعیت واردکردن خسارت به قلمرو سرزمینی کشورهای دیگر» از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ بنابراین، این دیدگاه که آب صرفاً کالای اقتصادی است، کاملاً منسوخ است.

بنابراین مسئله مذاکره بر سر آب می تواند راه حل کاهش تنش ها در رودهای مرزی باشد؟
میان‌آبادی: قطعاً چنین است، اما این امر نیازمند رویکردهای جدی و علمی به این مسئله است. این روزها در برخی از کشورها، از جمله هلند، رشته ای دانشگاهی به نام «مذاکرات آبی» وجود دارد و حتی درس هایی در برخی از دانشگاه ها با موضوعاتی همچون مذاکرات آبی و حل تنش های آبی یا مذاکرات آبی پیشرفته ارائه می شود، اما متأسفانه این مباحث مهم در کشور، دانشگاه های مادر و دستگاه های سیاستگذاری ما مورد غفلت قرار گرفته است، درحالی که همان طورکه اشاره کردم، کشور ما یکی از خاص ترین هیدروپلیتیک های دنیا را دارد. شواهد نشان می دهد که مسئولان مربوطه در کشور متأسفانه اصول ابتدایی دیپلماسی آب را بلد نیستند.
@sahatzist
از سوی دیگر، برخی شرکت های مشاور و پیمانکار آبی نیز به این التهابات به شدت دامن می زنند و شرایط هیدروپلیتیک کشور را پیچیده تر می کنند. تجارب بین المللی موفق متعددی در دنیا بر سر مذاکرات آبی وجود دارد؛ از جمله مذاکرات آبی کشورهای ساحلی حوضه «مکونگ» یا مذاکرات آبی حوضه آبریز سنگال که منجر به همکاری های بین المللی بین این کشورها در سایر زمینه ها نیز شد. بنابراین ما در شرق، غرب و شمال کشور نیازمند دیپلماسی آب هستیم.
برای نمونه، طبق کنوانسیون ١٩٩٧ سازمان ملل، در مورد حقوق بهره برداری های غیرکشتیرانی از رودخانه های مشترک و همچنین قانون برلین ٢٠٠٤، کشور ایران و به ویژه شهر مشهد از رودخانه هریرود افغانستان حقابه دارد، اما سؤال همیشگی این بوده است که چرا برخی مدیران و سیاست گذاران در کشور، به جای آنکه به دنبال مذاکره برای گرفتن حقابه قانونی ایران از کشور دوست و همسایه افغانستان باشند، دائما بر طبل خرید و انتقال آب از تاجیکستان می کوبند؟ ادامه دارد...
#محمد_فاضلی
#میان_آبادی

@sahatzist
http://s1.upzone.ir/39475/Studio_20160730_071156.jpg