📚معرفی کتاب: «رویکرد عرفانی مولانا به محیط زیست»

📚معرفی کتاب: «رویکرد عرفانی مولانا به محیط زیست»
@sahatist
آنچه در زیر می خوانید برشی از است از معرفی کتاب «رویکرد عرفانی مولانا به محیط زیست» که در تارنمای صدا نت نشر یافته است.

🔸کتاب رویکرد عرفانی مولانا به محیط زیست با هدف اصلاح و تصحیح نگاه و رفتارهای‌ زیست محیطی به نگارش درآمده است.

🔸 آنچه که نسبت میان انسان و محیط زیست را تنظیم می‌کند، جهان‌نگری اوست که رویکردهای خاص انسانی و تعاملات انسان را با طبیعت سامان می‌بخشد. انسان در سطوح متعدد خداشناسی، کیهان-شناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی، انسان از طریق الگوها و قواعدی می‌کوشد تا به معناداری جهان دست یابد و در خلال این امور، به اثبات‌ها، انکارها و تبیین‌های متعدد دست می‌یابد. افزون‌ بر ‌این، نوع نگرش او به سطوح متعدد جهان‌بینی، جهان را برای او تعریف می‌کند و به آن معنا می‌بخشد که این معناداری به نوع تعامل او با سطوح متعدد، ازجمله خود او می‌انجامد.
@sahatist
🔸از این‌رو، جهان‌بینی انسان خالق نوع نگرش و عملکرد او در جهان هستی و درنهایت سبک زندگی اوست. گفتنی است، توجه به اینکه انسان در حوزه خداشناسی چه تعریفی از خداوند داشته باشد (یا منکر این وجود باشد)، همچنین در کیهان‌شناسی دربردارنده چه امور و قواعدی کلی در نظام هستی باشد، جهان را در جهان‌شناسی چگونه امری و با چه کیفیت و هدفی در نظر بگیرد و در انسان‌شناسی به چه تعریفی از بشر، هدف و غایت او در زندگی گرایش یابد، در نوع تعامل او با جهان و عملکرد درونی و بیرونی او بسیار مؤثر است؛ به همین دلیل نوع نگرش افراد و گروه‌ها و بالطبع سبک زندگی و عملکرد آنها سبب می‌شود شاهد جوامع انسانی با روابط متعدد اجتماعی (محیط اجتماعی)، طبیعی (در مواجهه با طبیعت)، الهی (در مواجهه با امور معنوی) و انسانی باشیم. در این میان، آنچه در دوره‌های اخیر با توجه و تأکید بیشتری بررسی شده، موضوع تعامل انسان با محیط‌زیست است....

🔸در این پژوهش سعی شده است از طریق افکار و اندیشه‌های این عارف فارسی‌گوی، الگویی برای تغییر نوع نگاه انسان به طبیعت ارائه شود که بر نوع نگاه وی به جهان و انسان مبتنی است. با این‌حال، در تبیین الگوی مستخرج از نظام فکری مولانا، اقدامی در ریشه‌یابی افکار و اندیشه‌های مولانا درباره این امر صورت نگرفته است؛ زیرا خود پژوهشی مستقل را می‌طلبد. همچنین موضوع جایگاه طبیعت در عرفان یا طبیعت نزد عارفان مسلمان نیز چنین است.

🔸البته نباید از نظر دور داشت که مسائل زیست‌محیطی و حتی علم محیط‌زیست موضوعی جدید در علم بوده؛ مسائل و محورهای مطرح در آن، مقولات شایع عصر مولانا نبوده است. با این حال، در دستگاه فکری مولانا ظرفیت‌هایی وجود دارد که می‌تواند برای چالش‌های زیست‌محیطی راهکار تلقی شود. در نتیجه، در بسط و پیوند مفاهیم موجود در گفتار مولانا نمی‌توان به دلالت‌ها و اشارات صریحی درباره مباحث محیط‌زیست دست یافت. از این‌رو مخاطب نباید به دنبال سخنان و نقل‌قول‌های مستقیم از مولانا برای این مباحث باشد، پس تنها از طریق تحلیل مفاهیم عرفانی این عارف است که می‌توان پیوندهایی را میان اندیشه عرفانی او و مسائل زیست‌محیطی برقرار کرد.

🔸در ایجاد این پیوند نیز سخن از چالش‌های زیست‌محیطی مطرح در زمان ما نیست؛ زیرا این مسائل در آن زمان موضوعیت نداشته و به‌عنوان چالش مطرح نبوده است؛ ازسوی‌دیگر واژه محیط‌زیست در زبان فارسی واژه‌ای جدید و متأخر است که برای کشف و فهم آن در عرفان اسلامی و ادبیات عرفانی تابع آن، باید معنا و محتوای آن را در بستر زبان فارسی و ادبیات عرفانی جست‌وجو کرد. نزدیک‌ترین معادل از نظر معنایی در قرابت با واژه «محیط‌زیست»، واژه «طبیعت» یا ترکیب «سرای طبیعت» و «عالم طبیعت» است که در متون نثر و نظم ادبیات قدیم فارسی کاربردی فراوان دارد. با این‌حال، واژه «طبیعت» در ادب فارسی معانی مختلفی چون «سرشت و ذات آدمی»، «حقیقت و عنصر ذاتی شیء» و «پایین‌ترین سطح از عالم وجود (عالم سفلی) دربرابر عالم ماوراء طبیعت (عالم علوی)» دارد و معادل معنایی «محیط‌زیست» برای این واژه بسیار متأخر است . در نتیجه، تسری معانی مورد استفاده مولانا به سمت رویکردهای زیست‌محیطی امری اجتناب‌ناپذیر است.

🔸بر این ‌اساس، عنصر اصلی در پیدایش مسائل و چالش‌های زیست‌محیطی، عمل انسان و نوع نگاه او به طبیعت است که مبنا قرار گرفته و کوشش شده تا از طریق مفاهیم عرفانی مولانا این نوع عملکرد و نگاه به عالم تغییر یابد.
@sahatist
ساحت زیست