الفبای محیط زیست:. اکوسیستم خشکی؛ مرتع یا علفزار جلوه گشودگی زمین. قسمت سوم

الفبای محیط زیست:
اکوسیستم خشکی؛ مرتع یا علفزار جلوه گشودگی زمین
قسمت سوم
مرتع یا علفزار يك اکوسیستم وسیع، پرباد، پوشيده از گیاهان خودرو، گلها و بوته هاست. این دشت ها به خودی خود سر سبز و خرم هستند. حدود يك چهارم خشكيهای زمين علفزار است. علفزارها معمولا جنگل ها را از بيابان ها جدا مي كنند. نام هاي متفاوتي براي این اکوسیستم وجود دارد: در آفریقا ساوانا (savanna)، در آمریکای شمالی چمن زار (Prairie)،در استرالیا مراتع (rangelands)، و درآسیا استپ (Steppes).
گیاهان مرتع
علف هاي خودرو با ريشه هاي عميق، گياهان غالب در يك علفزار هستند. تعداد كمي درخت و بوته هم در يك مرتع وجود دارد. كمتر از يك درخت در 540 متر مربع. علفزارها بر اساس اندازه گیاهان دسته بندی می شود: علفزارهای بلند(بلندتر1/5 متر)، چمن‌زارهای مختلط (60 تا 90 سانتی متر) و علفزارهای کوتاه. گیاهان موجود در علف‌زارها با شرایط خشک سالی طولانی مدت، سازگار هستند. بسیاری از آن‌ها دارای ریشه اصلی عمودی هستند، که برای جذب آب به عمق خاک نفوذ می‌کند، برگ‌ها در فصل خشک می‌ریزند، تا رطوبت را حفظ کنند. گیاهان مواد مغذی را برای استفاده در فصل خشک به صورت ریشه‌های بزرگ زیر زمینی مثل بنه و غده دارند. برخی از گیاهان برای جلو گیری از چرای چرندگان، مواد تلخی ترشح می‌کنند یا برگ‌هایشان برای جویدن خیلی سفت هستند.
حیوانات مرتع
جانوران علفزار با شرايط پرباد و خشك تطبيق يافته اند. حيوانات چرا کننده، جانوراني كه زير زمين لانه مي سازند و شكارچيانشان و حشرات در این منطقه فراوانند. علفزارهای گرمسیری دارای بزرگ‌ترین تنوع حیوانات چرنده مانند غزال، فیل، زرافه، بز کوهی آفریقایی، بوفالو، آهوی آفریقایی و گورخر هستند. جایی که چرندگان حضور دارند، گوشت خواران نیزحضور دارند. گوشت خواران ساوانا شامل پلنگ ، یوزپلنگ ،کفتار، شغال و شیر هستند. حیوانات زیست بوم ساوانا پاهای بلند دارند. آن‌ها باید در دوره‌های خشکسالی و سایر شرایط نامساعد آب و هوایی، مسافت‌های طولانی‌تری را مهاجرت کنند. تحلیل مشابه در مورد پرندگان با بال‌های بلند نیز صادق است.
اهمیت مرتع
1/تولید علوفه: برای دامهایی مثل گوسفند، بز، اسب، شتر
2/تولید اکسیژن: گیاهان مرتع اکسیژن تولید می کنند و دی اکسید کربن جذب می کنند.
3/کمک به ذخیره شدن آب در زیر زمین: در هنگام بارندگی، در مراتع، گیاهان مثل سدهای کوچک جلوی سرعت آب را می گیرند و آب فرصت پيدا می کند و در زمين فرو رود و قنات ها، چشمه ها و چاهها پر از آب شوند.
4/حفظ حاصلخیزی خاک و جلوگیری از فرسایش آن به وسیله ی آب و باد: گیاهان مراتع با گذشت زمان سنگ ها را به کمک ریشه های خود خرد کرده خاک تولید می کنند همچنین گیاهان که می میرند کم کم تجزیه شده و خاک را حاصلخیز می کنند. ریشه گیاهان خاک را به هم می چسباند و ساقه ها و قسمت هوایی گیاهان هم در مقابل باد و سیل مقاومت می کند و مانع می شود که خاک را حفظ شود.
تهدیدات مرتع
1/چرای سنگین دام ها در مرتع: هر مرتعی میزان مشخصی علوفه تولید می کند بنابراین تعداد مشخصی دام مي تواند وارد مرتع شوند. بايد مقداری علف سبز و برگ سبز روی گیاهان باقی بماند تا گیاهان بتوانند به رشد خود ادامه دهند.
2/چرای مرتع وقتی مرتع آمادگی چرا ندارد: مراتع در اواخر زمستان و اوایل بهار نباید مورد چرا واقع شوند چون: اولاً اینکه سطح مرتع مرطوب است و راه رفتن دام ها روی خاک باعث کوبیده شدن خاک می شود و خاک سفت شده و جوانه زدن دانه ها را مشکل می کند. ثانیاً همین مرطوب بودن سطح مرتع سبب می شود گیاهان در موقع چرا از ریشه در آيند. ثالثاً گیاهان در بهار خیلی ضعیف هستند و باید به آنها فرصت داده شود تا قوي شوند در غیر این صورت تدریجا از بین خواهند رفت.
3/بوته کنی: تاغزارها همیشه مورد هجوم افرادی قرار می گیرند که می خواهند از چوب تاغ به عنوان سوخت استفاده کنند. گیاه تاغی که پس از سال ها تلاش خود رشد می کند با چند ساعت ضربه ی تبر یا اره از بین می رود.
4/تبدیل کردن مرتع به زمین کشاورزی: وقتی بارندگی خوب است در مراتعی که سر سبزترند بعضی افراد مراتع را شخم می زنند و ضمن ریشه کن کردن نهال های خودرو، به صورت دیم کشاورزی می کنند. اگر محصول خوبی از این زمین برداشت نکنند یا در سال های بعد خشکسالی اتفاق بیفتد این زمین های شخم خورده که دیگر گیاهی ندارند به حال خود رها می کنند.
5/آتش سوزی مرتع: آتش سوزی می تواند به صورت طبیعی یا به دست انسانها رخ دهد. در هر صورت آتش سوزی هایي که توسط بی احتیاطی انسان ها ایجاد می شوند بسیار بیشتر از آتش سوزی هایی است که به صورت طبیعی اتفاق می افتند. انداختن ته سیگار روشن در مراتع، روش