🌐 تکوین ایدئولوژی اقتصادی.. ⚡️ از قرارداد اجتماعی جان لاک به بازارآدام اسمیت

🌐 تکوین ایدئولوژی اقتصادی

⚡️ از قرارداد اجتماعی جان لاک به بازارآدام اسمیت

🔺اولین ویژگی اصالت داشتن کار لاک فاصله گرفتن او از تعریف هابزی وضع طبیعی است. برای لاک، آزادی که خدا به مردمان ارزانی داشته است در سایه حقوق طبیعی شکل می گیرد که همان حق درستکاری شخصی و حق مالکیت اموالی است که از طریق کار به دست آمده است.

🔺 در وضع طبیعی انسان ها فقط به داشتن آنچه نیاز دارند بسنده می کنند. اما برخی نمادها ، مثل پول، مبادله ها و انباشت خصوصی اموال را آسان می کنند.نتیجه آن بروز تنش هایی است که آرامش اجتماعات انسانی را به خطر می اندازد.

🔺بنابر این مصلحت این است که ، در سایه قرارداد اجتماعی، استفاده از قدرت جمعی را جانشین استفاده از قدرت فردی کرد. بدین ترتیب در جامعه در سایه قدرت عمومی( دولت)، مراعات حقوق طبیعی تضمین خواهد شد.

🔺فلسفه جان لاک را که ترکیبی از وضع طبیعی، کار و مالکیت است نخستین اقتصاددانان لیبرال ، هریک به شیوه خویش، از سر گرفتند. البته پیش تر به نام طبیعت، منتها طبیعتی محصول نظم الهی، مکتب فیزیوکرات، در راس آن فرانسواکنه، مولف جدول اقتصادی (۱۷۵۸)، یگانه اصل سیاست اقتصادی معتبر را استنتاج کرده بود: اصل آزادگذاری اقتصاد، یعنی "بگذار بکنند، بگذار بگذرد".

🔺اما حلقه رابط میان نظریه های حقوق طبیعی و اقتصاد سیاسی کلاسیک را نه فرانسواکنه بلکه برنارد دوماندویل ارایه داده است. در قضیه زنبوران عسل(۱۷۰۵)، که نقد غیرمستقیم فلسفه سیاسی لاک است، ماندویل در قالب انشای سفسطه گری که در تاریخ اقتصادی ماندگار می شود توضیح می دهد که تجمل پرستی و ثروت اندوزی عده ای برای حفظ کسب و کار عده ای دیگر ضروری است.

🔺این طرح واره، پیراسته از ارجاعات متافیزیکی ، در سایه ساز وکار بازار و منافع فردی، به قانون هماهنگ سازی خودجوش هدایت می کند. برای آدام اسمیت ( تحقیقات درباب طبیعت و علل ثروت ملل، ۱۷۷۶)، مداخله دستی نامرئی مجموع منافع خصوصی را با سازوکار تنظیم بازار به سوی تامین منافع عمومی هدایت می کند و بدین ترتیب پایه های لیبرالیسم اقتصادی گذاشته می شود.

🔺پیر روزانوالون(سرمایه داری اوتوپیایی، ۱۷۷۹)، معتقد است که این گذار از قرارداد به بازار، به عنوان مدل بنیانگذار جامعه، بویژه با دشواری های مرتبط با نظریه های قرارداد اجتماعی تبیین می شود: مفهوم دست نامرئی اجازه می دهد از این دشواری بنیاد الزام در پیمان اجتماعی بدون بازگشت به مفهوم استبدادی عبور کرد. مفهوم دست نامرئی اجازه می دهد جامعه ای بدون مرکز طراحی کرد و عملا تمایز میان داخل و خارج ، میان فرد و جامعه را از بین برد.

🔺نسخه های متفاوتی از آنچه فایده گرایی نامیده شده است با این نظریه های بازار پیوند می خورد. یکی از مشهورترین نظریه های فایده گرایی متعلق به جرمی بنتام (۱۸۳۳_۱۷۴۸)، مولف مقدمه ای بر اصول اخلاق و قانونگذاری، است که نماینده برجسته مکتب انگلیسی رادیکالیسم فلسفی است و از هلوتیوس الهام گرفته است.

🔺هلوتیوس در رساله ذهن(۱۷۵۸) می نویسد: " تفکرات ما محصول محیط مان هستند". از نظر بنتام، انسان حیوانی حساس به لذت و درد است . او پایه گذار حساب اجتماعی و کیفری است و راه را به روی نظریه های فایده گرایی و اصول محاسبه رفتار انسانی باز می کند.

📌منبع این مطلب کتاب تاریخ اندیشه های جامعه شناسی، میشل لالمان، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، جلد اول، صفحات ۴۴ و ۴۵ است.

https://t.me/joinchat/AAAAAEJLNLu9Gs-xukoTpA