برادران خیامی؛ و همچنان تعریف؟. (نقد یادداشت دکتر محمد فاضلی در دغدغه ایران)

برادران خیامی؛ و همچنان تعریف؟
(نقد یادداشت دکتر محمد فاضلی در دغدغه ایران)

🔹در هیاهوی اخبار ویروس #کرونا و التهاب ذهنی جامعه، یکی از ایرانیان ارزشمند (محمود خیامی)، روی در نقاب خاک کشید. خبرِ رفتن او، به رغم اخبار کرونا، در فضای شبکه های اجتماعی ایرانیان انعکاس یافت (انعکاسی شاید بیشتر از اخبار انتخابات مجلس، که به واسطه ماجراهای اخیر، بی سروصدا به حاشیه رفت).

🔹دکتر محمد فاضلی امروز در یادداشتی به معرفی کتاب «پیکان، سرنوشت ما» پرداخته و قسمت پایانیِ مقاله خود را به این جمله اختصاص داده است:
«همه ایرانیان کتابخوان، دانشجویان که دنبال امید و سخت کوشی و الگوی ایران دوستی می گردند، صنعتگران که می خواهند راه و رسم کسب و کار بیاموزند، و حتی "طالبان اخلاق" می توانند از این کتاب بسیار بیاموزند»

سوالی که اینجا مطرح است اینکه آیا واقعا باید برادران خیامی را (به شیوه های رایج این روزگار) ستود؟ یا اینکه در کنار این ستایش، از «نقطه ضعف کلیدی» آنها نباید غافل شد و باید علاوه بر «ذکر محاسن» آنها، به نقطه ضعف هم اشاره کرد؟

✔️🔷یک- برادران خیامی منشا آثار غیرقابل انکاری در ایران بوده اند. اما احمد و محمود در یک ویژگی، مشابهِ بسیاری دیگر از ایرانیان بوده اند و آن ویژگی تا پایان عمر با آنها همراه بود: «ناسازگاری ایرانی».

جدای از تحسین از برادران خیامی (که لازم و ضرور است) اما این دو برادر هم، همچون بسیاری دیگر از ایرانیان (و بر خلاف #ژاپنی ها) نتوانستند مسیر فعالیت اقتصادی/صنعتی را که «باهم شروع» کرده بودند، به پایان برسانند و این «جدایی» فراتر از مسایل دربار/انقلاب، آنچنان گریبان این دو را رها نکرد که حتی بعد از انقلاب و در روزگار غربت هم در «دو خاک جداگانه (در کانادا و فرانسه)» رحلِ اقامت افکندند و اجل، گریبان این دو صنعتگر را در حالی که گرفت که شرایطِ صعبِ بعد از انقلاب را هم نخواستند که با هم سپری کنند.

✔️🔷دو- بی گمان منظور از این نوشتار (صرفا) نقدِ این برادران ارجمند و گرانمایه نیست بلکه تاملی است در اظهار ستایشهای متداول پس از مرگ بزرگان.
ما امروز با نسل جوانی مواجه ایم که مسایل را قدری باهوشتر از نسل قبل درک و تحلیل می کند. این نسل، آموخته که به دنبال رشد از محل «شرکتهای دانش بنیان» و «استارت آپ» ها باشد و بیش از آنکه منتظر باشد «مسئولان» برایش کاری کنند، خودش آستین حرکت بالا بزند؛ اما فردا، سرنوشت چند فقره از استارت آپهای این روزها، همانندِ سرنوشت جدایی برادران خیامی خواهد شد؟

چند جوان ایرانی خواهند توانست بعد از ابداعِ یک ایده بکر و راه اندازی یک شرکت دانش بنیان و سوپر میلیاردر شدن، چهل سال با هم کار کنند؟ و بعد همچون سومی تومو یا پاناسونیک یا سونی یا تویوتا، نوادگانشان این شرکتها را بگردانند؟

نه برادران خیامی توانستند (چه در ایران و چه در غربت) و نه در چهل و یکسال گذشته ، کسی/کسانی این میزان از «همراهی» و «سازگاری» را از خود (در صنعت یا اقتصاد) نشان داده است.

پیشتر در شرح کتاب «محمد سرافراز» رئیس اسبق سازمان صداوسیما توضیح دادم که «کتاب سرافراز» را نباید فقط از منظر «جدال سیاسیون» با هم دید بلکه «پنج ایرانی» پشت میزِ هیات مدیره هیچ شرکتی، نمی توانند سی سال بدون «فروپاشی هیات مدیره» با هم کار کنند.

✔️🔷سه- آقای دکتر فاضلی و سایر عزیزانی که دغدغه ایران دارند و امکان تکلم با نسل جوان را دارا هستند باید توضیح دهند که ما ایرانیان از زمان #مشروطه همیشه به دنبال تغییرات از سَمت حاکمیت و تغییرات در کیفیت حکمرانیها بوده ایم حال آنکه ما برای فردای ایران، به برادران خیامی ای نیازمندیم که چه حسن روحانی سر کار باشد و چه محمود احمدی نژاد، بلوغی در خود یافته اند که «مسائلشان» را "چندین دهه" خودشان، «میان خودشان» حل و فصل کنند و نه در مقابل #رسانه ها و یا در صحن #دادگاه و یا در انتشار کتاب الکترونیکی خاطرات سرافراز ها.

چیزی که مشابه اش، وقتی در توشیبا هم رخ داد، (دعوای رییس هیات مدیره و مدیرعامل) کمر غول الکترونیک توشیبا را شکست.

✔️🔷چهار- اینها را از سلیکون ولی می نویسم. جایی که محل «استارت آپ» ها و «شرکتهایی که از صفر شروع می کنند» محسوب می شود. در مقطع زمانی که بیش از دوازده هزار دانشجوی دکترای ایرانی در آمریکا مشغول به تحصیلند و هنوز وقتی با آنها صحبت می کنم، استوانه ذهنها بر این #باور استوار است که موفقیت استارت آپ، بستگی به «ایده» و «حامیان مالی» دارد حال آنکه موفقیتِ یک حرکتِ بزرگ صنعتی/مالی (و دوامش/استمرارش) بستگی به «سازگاری» بنیانگذارانش باهم دارد.

خداوند رحمت کند برادران خیامی را. به زمان خود، فرزندان برومندی بوده اند و به قدر وُسع، کوشیده اند؛ اما امید که آب و گِل ایران ما اگر برادران مشابهی می پروراند، برادران/رفقایی با قدرتِ همراهی #مستدام بیافریند. چیزی مشابه سومی تومو.


#محمدرضا_اسلامی
@solseghalam