‍ ‍ گذشتگان ما خط حرکت تاریخ را «گردان» می‌دیدند و برای هر قدرت و تمدنی، تناوب و نوبت قائل بودند

‍ ‍ گذشتگان ما خطّ حرکتِ تاریخ را «گَردان» می‌دیدند و برای هر قدرت و تمدّنی، تناوب و نوبت قائل بودند. عطاءُالملک جوینی اقبال را به مثابه‌ی مرغی می‌دانست که هر روز بر شاخی نشیند و رودکی می‌سرود:
جهان همیشه چو چشمی‌ست، گِرد و گَردان است
همیشه تا بود آئین گِرد گَردان بود
همان که درمان باشد به جای درد شود
و باز درد همان، کز نخست درمان بود

نظريّه‌ی «گردندگی» بر اثر تجربه‌های ممتدّ تاریخی کسب شده بود، ولی از زمانی که فنّ و صنعت زمامدارِ زندگی بشر گشت، و هر ساله اختراعی بر اختراع‌ها افزوده گردید، و قرن هیجده اروپا «قرن روشنایی» نامیده شد، و آدمی به کشف‌های خود مغرور گشت، اعتقاد به سِیر مستقیم تاریخ، یعنی سِیری که به جانب پیشرفت منظّم روی دارد، ذهن او را تسخیر کرد، و بخصوص مارکسیستها بر این اندیشه تکیّه نمودند که بشریّت را به سوی راه حلّ نهایی و بهشت زمینی رهنمون‌اند.
اکنون با غروب مارکسیسم، و چشم اندازی که از ضایعات ناشی از هجوم تکنولوژی و گسیختگیِ اخلاقی بشر در برابرِ روست، نظریّه‌ی خطّ مستقیم رو به تزلزل می‌نهد، و ذهنها از نو متوجّه همان نظریّه‌ی بی‌ادّعای محجوبِ غير مُدلّلِ "گردندگی" می‌شود.
آنچه مایه‌ی نگرانی است، و هم اکنون اختلال‌های طبیعی و سَموم گوناگون محیط زیست بر آن علامت می‌دهند، زورآزمایی میان صنعت بشری و نظام طبیعت است.
آیا اهریمن در کار آن است که انسان را از طریق هوش خودِ او در دام بیندازد، یعنی آنچه تاکنون بر آن قائم بوده و به آن می‌نازیده؟
آنگونه که قدمای ما می‌گفتند:
وبال من آمد، همه دانشِ من
چو روباه را موی و طاووس را پر

#ایران_و_تنهایی‌اش

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی‌ندوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo