«گارسه»، «رانگا» و «اشبون» سه واژه‌ی خاطره‌برانگیزی هستند که دهه‌ها پیش جزو واژه‌های پربسامد در صنعت چاپ و نشر بودند و اکنون، جز م

«گارسه»، «رانگا» و «اشبون» سه واژه‌ی خاطره‌برانگیزی هستند که دهه‌ها پیش جزو واژه‌های پربسامد در صنعت چاپ و نشر بودند و اکنون، جز معدوی متخصص، کسی آن‌ها را به یاد و زبان نمی‌آورد.

✅ #گارسه میز یا جعبه‌ای چوبی بود شامل ۱۱۴ خانه که حروف سربی را در آن می‌ریختند و حروف‌چین‌ها، با حوصله و با مشقت بسیار، حرف به حرفِ هر واژه را از آن درمی‌آوردند و کنار هم می‌چیدند. اصطلاح «حروف‌چینی» هم از همین جا آمده است.

✅ #رانگا، که صحیح‌تر آن باید «رانکا» باشد، سینی آهنینی بود شامل صفحات چیده‌شده‌ی حروف که آن را زیر ماشین چاپ می‌بردند. درواقع، حروف ابتدا به ظرفی فلزی به نام «ورساد» و سپس به رانگا منتقل می‌شد. کاربرد (و نه شکل و ماهیت) رانگا تقریباً شبیه به کاربرد «اوزالید» هم بود و در این مرحله غلط‌گیری انجام می‌شد.

✅ #اشبون یک قطعه‌ی سربی در اندازه‌های متفاوت بود که مبنای کار حروف‌چینی دستی قرار می‌گرفت و طول آن بر حسب واحد «کوادراد» تعیین می‌شد. این اندازه‌ها برای حروف‌چین‌ها مشخص بود. مثلاً، برای قطع رقعی از اشبون ۶ کوادرادی و برای قطع وزیری از اشبون ۷ کوادرادى استفاده می‌شد.

هر سه کلمه روسی هستند و احتمالاً همراه با دستگاه‌های چاپ از روسیه به ایران وارد شده بودند.
با آمدن ماشین‌آلات‌ و تکنیک‌های مدرن آماده‌سازی و چاپ کتاب، شیوه‌های قدیمی از یاد رفته‌اند، اما هنوز حتی شنیدن نام این واژه‌ها می‌تواند یادآور فضای گرم و شلوغ چاپخانه‌ها و زحمات کارگران و چاپچی‌های ماهری باشد که با کمترین امکانات آثار درخشانی منتشر کردند و نیروی جوانی و سلامتی‌شان را پای توسعه‌ی فرهنگ گذاشتند.

حسین جاوید
@Virastaar