🔷 نگاهی به مسئلۀ در و.. ✍🏻مسعود زمانی مقدم.. 🔹ماهیت علم، شناخت جهان و متعلقات آن است

🔷 نگاهی به مسئلۀ #اخلاق در #علم و #تکنولوژی

✍🏻مسعود زمانی مقدم

🔹ماهیت علم، شناخت جهان و متعلقات آن است. در واقع، علم و رشته های مختلف آن به دنبال فهم و بررسی پدیده هایِ عینی جهان و قوانین حاکم بر آن ها هستند. برای مثال، فیزیک قوانین طبیعی حاکم بر جهان را بررسی می کند، زیست شناسی قوانین حاکم بر ارگانیسم های طبیعی را، و جامعه شناسی قوانین حاکم بر زندگی اجتماعی انسان ها را.
با وجود این، در طول تاریخ بشری، کارکرد علم و تکنولوژی های منتج از آن تنها ارضای کنجکاوی بشر نبوده است، بلکه از علم استفادۀ ابزاری، چه به صورت اخلاقی و چه غیراخلاقی، نیز شده است. مثلاً علم فیزیک می تواند به تکنولوژی بمب هسته ای و به دنبال آن نابودی گروهی از انسان ها بیانجامد (چنانکه در طول جنگ جهانی دوم شاهد آن بودیم) و یا اینکه موجب اختراع وسیله ای در جهت بهبود مشکل حمل و نقل مردم شود. زیست شناسی و فناوری های حاصل از آن می تواند هم در جهت بهبود وضعیت سلامتی و هم در جهت اصلاح نژادی اجباری استفاده شود. جامعه شناسی می تواند با شناخت مسائل اجتماعی در جهت رفع آنها به کار آید و یا اینکه در دست قدرتمندان برای کنترل غیراخلاقیِ گروهی از اقوام و یا معترضان سیاسی استفاده شود.
پس علم ذاتاً به لحاظ اخلاقی بی طرف است و این انسان ها هستند که از آن، بنا بر منافع و نیازهای خود، استفاده اخلاقی و یا غیراخلاقی می کنند. البته منافع، نیازها و اخلاقیاتی که انسان ها به آن متکی هستند نیز وابسته اند به ماهیت وجودی انسان و ماهیت جامعه ای که در آن می زیند. در واقع، علم و تکنولوژی های حاصل از آن، می توانند در جهت بهبود وضعیت بشری و یا در جهت نابودی آن به کار روند. به عبارتی دیگر، هیچ اصل اخلاقی ای در علوم و تکنولوژی ها وجود ندارد.
نتیجه دیگر این است که علم و تکنولوژی ذاتاً نه نه رهایی بخش اند و نه اسیرکننده. زیرا اگرچه علوم فرآورده هایی انسانی هستند اما به لحاظ اخلاقی (در معنای فلسفی آن)، الزاماً انسانی نیستند. در واقع، اگر انسان میل به رهایی خود و یا اسارت دیگران نداشته باشد، علم کسی را نه رها می کند و نه اسیر. تمام بحث اخلاقیات در علم و تکنولوژی به انسان بر می گردد؛ انسانی که البته موجودی اجتماعی با ویژگی های روانی و فرهنگی است. از این رو، لازمۀ بررسی اخلاقیات در حوزۀ علوم و تکنولوژی، بررسی جامعه شناختی، روان شناختی و انسان شناختیِ وضعیت افراد و جوامعی است که این علوم و تکنولوژی ها را به کار می گیرند.
همچنین، لازم است که علوم و تکنولوژی ها و کاربرد اخلاقی آن ها به واسطۀ سیاستگذاری های فرهنگی و اجتماعی نیز کنترل و مدیریت شوند تا در جهت نابودی و سرکوب روانی و مادی برخی از انسان ها در جامعه به کار گرفته نشوند.

🌐جامعه‌شناسی علامه
@atu_sociology