به مناسب روز جهانی زبان مادری: نگاهی اجمالی به گویش‌های زبان آلمانی

به مناسب روز جهانی زبان مادری: نگاهی اجمالی به گویش های زبان آلمانی

واژه لباس در نقاط مختلف آلمان به گونه ای متفاوت تلفظ می شوند. اما آیا گویش های محلی، جایگاه خود را در جامعه امروز آلمان حفظ کرده اند؟ آیا آنها نیز مانند گویش های دیگر در معرض خطر انقراض قرار دارند؟

در آلمان حدود 20 تنوع گویشی وجود دارد که تمامی آن ها، توسط موسسه تحقیقاتی اطلس زبان آلمانی دانشگاه ماربورگ ثبت گردیده است. علت اصلی بوجود آمدن این تنوع گویشی، مهاجرت اقوام مختلف به این منطقه در طول تاریخ این کشور بوده و همچنین زمان طولانی سپری شد تا آلمان به یک کشور یکپارچه و متحد تبدیل شود.
دکتر الکساندر ورت (Dr. Alexander Werth)، پژوهشگر اطلس زبان آلمانی همراه با همکارانش در دانشگاه ماربورگ، به بررسی گویش های محلی از قرن نوزدهم پرداخته اند. وی به عنوان مثال درباره تلفظ واژه لباس (Kleid) در مناطق مختلف آلمان می گوید: "همانطور که در نقشه مشاهده می کنید، در قسمت جنوب غربی آلمان، واژه لباس "کلید" (Kloid) اما اندکی آنطرف تر در بخش آلمانی علیا "کلاید"(Kleid) و منطقه نزدیک به آن، "کلد" (Klod) تلفظ می شود. اما در جنوب شرقی بایرن واژه دیگری "گواند فور کلاید" (Gewand für kleid) را برای لباس برگزیده اند.
نقشه اطلس گویش های زبان آلمانی، نخستین بار توسط جرج ونکر (Goerg Wenker)، زبانشناس قرن هفدهم، تالیف شد که در آن حدود 500 واژه از پهنه گویش های محلی آلمانی جمع آوری شده است.
در این لیست به عنوان مثال جمله: "ما خسته و تشنه هستیم." به 50 صورت مختلف تلفظ می شود که امروز از کاربرد آن خبری نیست. این امر همواره فکر دکتر ورت و همکارانش را به مسئله انقراض گویش ها معطوف کرده است. به اعتقاد او، دلیل انقراض گویش های محلی اینست که: "مادران گویش ها را به نحوی که خود آموخته اند، به نسل بعدی منتقل نمی کنند. گسترش تکنولوژی و مدرنیزه شدن جامعه، یکی از مهمترین فاکتورها به شمار می رود، زیرا گویش محلی که پیشتر به عنوان مهمترین ابزاری کلامی برای ایجاد صمیمیت و نزدیکی میان گویشوران تلقی می شد، با فاصله گرفتن آنها از یکدیگر، نقش و اهمیت خود را از دست داد. در این میان نباید از نقش رسانه های جمعی غافل شد. آنها با ترویج زبان معیار و پر رنگ نمودن جایگاه آن در مقابل گویش های محلی مانند گویش زبان آلمانی علیا، به اعتبار زبان معیار افزوده و در مقابل به همان میزان از اهمیت گویش های محلی کاستند به طوریکه اگر گویشوران در جامعه به گویش محلی خود صحبت کنند، در جامعه کمتر پذیرفته می شوند."
براساس آمار موسسه زبان آلمانی شهر مانهایم( IDS)، حدود 60% آلمانی ها به گویش محلی صحبت می کنند، و از این امر نیز احساس رضایت دارند.
گویش های مورد علاقه در آلمان به ترتیب زیر است:
- گویش شمال آلمان با 24%
- بایرنی با 20%
- آلمانیش با 13%
- زاکسنی با 7%
- راینلندی با 7%
-برلینی 5%
- هسنی با 4%
- فرانکی با 2%

با اختراع رادیو در قرن بیستم، سیر انقراض گویش های محلی در آلمان نیز آغاز شد.
در آینده نه چندان دور به اعتقاد دکتر ورت، دیگر اثری از گویش های محلی در آلمان وجود نخواهد داشت. به طوریکه در صد سال آینده فقط می توان مشخصه های منطقه ای گویش های محلی که دارای پهنه وسیع تری هستند مانند بایرن و هسن را فقط نام برد، اما دیگر نشانی از گویش های اصیل و ناب آن مناطق وجود نخواهد داشت به طوریکه گویشوران برای فهم و ارتباط با آن، دچار مشکل خواهند شد.
ظهور زبان معیار در آلمان، از دوره مدرن آغاز شد. البته در میان، اختراع ماشین چاپ و ترجمه کتاب انجیل به زبان آلمانی توسط مارتین لوتر نقش بسزایی در توسعه و ترویج آن ایفا کرد.

برگردان: کانال مطالعات آلمان و اروپا


@dachstudien
🇩🇪🇪🇺