یادداشتی کوتاه بر پدیده¬ی «کورد» نویسی در برابر «کرد» نویسی در متون فارسی

یادداشتی کوتاه بر پدیده¬ی "کورد" نویسی در برابر "کُرد" نویسی در متون فارسی
@linguisticsacademy
مدتی است مشاهده می¬شود شماری از کاربران کُرد در شبکه¬های اجتماعی یا بر سایت¬های مختلف درکامنت¬ها و متون فارسی که می¬نویسند استفاده از املای”کورد" را به فرم" کُرد" ترجیح می¬دهند. دلایل زبانی که برای اینکار ذکر می¬شود از پشتوانه¬ی توجیهی چندانی برخوردار نیست از جمله اینکه واژه¬ی" کُرد" ممکن است با ستاک ماضی " کرد" از مصدر فعل "کردن" در زبان فارسی خلط شود. این در حالیست که بوضوح جایگاه فعل با اسم در جمله متفاوت بوده و چنین اشتباهی از سوی خواننده بهتر است به آشنا نبودن به ساختار جمله و نقش عناصر جمله و ضعف در معناشناسی خود خواننده ربط داده شود. دلایل دیگری نیز برای این امر ذکر می¬گردد از جمله تاکید بر اهمیت درست ادا نمودن صدای o در واژه¬ی" کُرد" که مبادا به صورت [" ۆ" کوتاه و یا حتی کسره و فتحه در ابتدای واژه] تلفظ شود و معنای دیگری از آن استنباط گردد. این ایراد زمانی می¬توانست موجه باشد که بغیر از ستاک گذشته¬ی مصدر "کردن" که جایگاهش مشخص است، بیان نمودن این واژه با صداهای دیگر باعث تمایز معنایی شود که به نظر نمی¬رسد چنین اتفاقی بیافتد و حتی کلماتی با صورت و تلفظ یکسان با این واژه اما با معانی متفاوت (homonym) در فارسی تا جایی که نگارنده مطلع باشد، وجود ندارند. عده¬ای دیگر فارغ از دلایل زبانی، سببی سیاسی و غیرزبانی برای این امر ذکر می¬نمایند. این یادداشت کوتاه به این پدیده از دو جنبه¬ی زبانی و غیر زبانی پرداخته است:
اگر از منظری صرفا زبانی به پدیده¬ی "کورد" نویسی در متون فارسی نگاه شود، شاید بتوان گفت این کنش زبانی ناشی از ناآشنایی به نظام واجی یا آوایی هر دو زبان یا ناآشنایی به فرایند قرض¬گیری واژگان از زبان دیگری است. اما چرا این امر در مورد کلیه واژگانی که صدای o در آن¬ها مانند صدای واو در واژه¬ی "کورد" است، اتفاق نمی¬افتد؟
در دستگاه آوایی فارسی، واکه¬ای با مشخصات [لب گرد، پسین، بسته، نیمه کشیده] به صورت مشخص بکار نمی¬رود. زبان فارسی دارای دو نوع صدای /o/ است که (البته در مجاورت با همخوان¬های گوناگون به طور نسبی تغییراتی جزیی در آن¬ها پدید می¬آید. اما در یادداشت حاضر صرفا ویژگی کلی واکه¬ها بیان می¬گردد). دو واکه¬ با صدای /o/ در فارسی، یکی واکه¬ای ست با مشخصات [پسین، نیم باز، کوتاه و نیم گرد]، مانند صدای o در اول کلماتی مانند "شد" ، "کشتند و بردند" ، "استاد" و غیره که در رسم الخط عربی کردی این صدا را به [ ۆ] نشان می¬دهند و در رسم الخط لاتین کردی به ] o ]. (شایان ذکر است که این تشابهات تقریبی است و تفاوت¬هایی جزیی همواره وجود دارد)
صدای بعدی /:u / است که واکه¬ایست با مشخصات [پسین، بسته، تمام کشیده و تمام گرد]. این واکه که در فارسی برای بیان " ۇ" کشیده بکار می رود، در ارتوگرافی عربی کردی با دو واو یعنی به صورت [وو] نمایش داده می¬شود و در نوشتار لاتین کردی در فرمی مانند [û] ظاهر می¬شود. مانند صدای /:u/ در کلمات "بود"، " سود"، " کوتاه". در ارتباط با این دو واکه از ذکر جزئیاتی از قبیل تغییر نسبی این واکه¬ها با توجه به محل وقوع و در مجاورت با همخوان¬هایی خاص که باعث کوتاهتر شدن یا خیشومی شدگی و اوکرفتگی و غیره می¬گردد خودداری می¬گردد (ر. ک. به ثمره، یدالله، ١٣٨٨. آواشناسی زبان فارسی: صفحات ٩٢تا ٩٥).
بنابراین در زبان فارسی آن واکه¬ای که در رسم الخط زبان کردی با یک واو نمایش داده می¬شود و برای نوشتن زنجیره آواهایی مانند مانند "کورد" ، "کوڕ" ، "کورت" (در گویش کردی مرکزی) از آن استفاده می¬شود و همانگونه که گفته شد دارای مشخصات [لب گرد، پسین، بسته و نیم کشیده] است، معمول نیست و بکارنمی¬رود.
نکته: در زبان¬های کردی دو واج دیگر نیز که از نظر ظاهر شبیه به / و/ هستند وجود دارد یکی واکه¬ای است برای نمایش صدای /o/ در (کردی جنوبی و شمالی) با نشانه¬ی لاتین[ü] و نشانه¬ی عربی [ۊ] و دیگری همخوانی است در هورامی [ۋ] که صدایی شبیه به [v ] یا [ڤ] دارند و به داستان حاضر مربوط نمی¬شوند.
بنابراین از نظر تعداد واکه و شیوه¬ی تولید و جایگاه تولید صداها در ارتباط با /o/، زبان فارسی و کردی یکسان و منطبق بر هم نیستند. از آنجایی که گویشوران فارسی زبان برای واکه¬ای که ذکر شد: [لب گرد، پسین، بسته و نیم کشیده] در زبان خود تمرین ندارند( همانگونه که برای ادای شواع در زبان انگلیسی نیز نسبت به گویشوران ترک زبان و کرد زبان مجبور به تمرینات بیشتری هستند)، درصورت نوشتن واژه¬ی کُرد به صورت "کورد"، ناچارا آن را به یکی از این دو آوای زیر ادا خواهند کرد: ١- /o/ = ۆ ٢- /:u/ = وو
ص۱