● مفاهیم مهم معنی شناسی شناختی

● مفاهیم مهم معنی شناسی شناختی
@linguisticsacademy
همان گونه که پیش از این در قالب ویژگی های نگرش معنی شناسی شناختی مورد اشاره قرار گرفت، پیش نمونه ها و طرح واره ها هر دو ابزار مقوله بندی اند. بدون توانمندی مقوله بندی پدیده های جهان خارج، انسان در محیطی آشوب گونه سردرگم می ماند ولی مقوله بندی از رهگذر وجود پیش نمونه ها و طرح واره ها به شناخت او از جهان سامان می بخشد و موجب می شود که او بتواند پدیده ها و پدیدارها را در قالب مقولات طبقه بندی کند. تصمیم گیری درباره عضویت یک چیز در مقوله از طریق مقایسه آن چیز با مولفه های پیش نمونه کانونی صورت می گیرد. ولی هیچ یک از اعضای مقوله دقیقاً مانند سایر اعضا یا مانند پیش نمونه نیست، بلکه این شباهت نسبی است. برای مثال به مقوله غذاها در فرهنگ ما توجه کنید.
لازم به ذکر است که در اینجا منظور از غذا، خوراکی است که در یکی از وعده های ناهار یا شام صرف می شود. با معرفی یک پیش نمونه کانونی برای مفهوم غذا در فرهنگ ما، مفاهیم دیگری نیز به دلیل شباهت با آن در همان مقوله قرار می گیرند که برخی، به پیش نمونه فرهنگی ما نزدیک تر و برخی دورترند. برای نمونه شاید بتوان گفت که «پلو و خورشت» می تواند پیش نمونه غذای ایرانی باشد، زیرا به دلایل فرهنگی، اقتصادی، سلیقه ای و جز آن بسامد وقوع آن در سفره ایرانی بالاتر از بقیه انواع غذاها است. ولی در همین مقوله غذاهای دیگری هم قرار دارند که برخی به دلیل حداقل شباهت با پیش نمونه کانونی به خطوط حاشیه ای مقوله نزدیک تر هستند. در این ارتباط می توان از مقولات رنگ ها، اسباب و اثاثیه منزل، انواع اتومبیل، درختان، گل ها و جز آن صحبت به میان آورد. طرح واره ها تحت تاثیر تجربه فیزیکی حرکت، اعمال نیرو، در هم شکستن موانع، عمل و عکس العمل، خاصیت ظرف و مظروفی پدیده ها، چرخش، ارتباط، دوری و نزدیکی، جهت و جز آن شکل می گیرند. طرح واره ها الگوهای ادراکی و پیش مفهومی اند که در مراحل بعد انسان آنها را به حوزه های انتزاعی و مجرد نیز تعمیم می دهد. مثلاً تجربه فیزیکی ما از حرکت در مسیر، به ایجاد طرح واره حرکتی می انجامد. این ساختار ذهنی و پیش مفهومی انسان را قادر می سازد تا بتواند مفاهیم بسیار مجرد و ذهنی را نیز در قالب طرح واره حرکتی بیان کند؛ مثلاً در این جمله که مریم در مسیر موفقیت فراز و نشیب های بسیاری را تجربه کرد؛ برای موفقیت مسیری در نظر گرفته شده است، به همین دلیل تجربه فیزیکی حرکت در مسیر موفقیت قابل درک می شود.
از جمله مفاهیم مهم دیگر در چارچوب این نگرش عبارتند از:
ص۳