قصه‌گویی در فیلم مستند.. شیلا کوران برنارد

قصه‌گویی در فیلم مستند
#سینمای_مستند
Documentary storytelling; making stronger and more dramatic nonfiction films, 2nd ed, 2007
شیلا کوران برنارد
برگردان فارسی حمیدرضا احمدی‌ لاری
تهران، ساقی‏ ، چ نخست، ۱۳۹۰
۵۳۳ ص.، 10000 تومان
شابک 978-600-6128-04-7

آیا فیلم مستند هم نیازی به قصه دارد؟
دهه‌هاست که فیلم‌ها به دو گونه‌ی بزرگ داستانی و مستند بخش‌بندی شده‌اند و در جامعه‌ی جهانی، این بخش‌بندی پذیرفته شده است. ولی اگر فیلم مستند هم به قصه‌گویی نیاز دارد، چه تفاوتی با فیلم داستانی دارد؟
این پرسش‌ها از مهم‌ترین پرسش‌های بنیادینی‌ست که کتاب «قصه‌گویی در فیلم مستند» می‌کوشد در 533 صفحه و به شکلی کارآمد بِدان پاسخ گوید. فیلم مستند، گونه‌ای از سینمای حرفه‌ای‌ست که با درک بسیاری از دوستان ما ـ‌به عنوان مسیری برای رسیدن به سینمای داستانی‌ـ بسی ناهم‌آهنگ است. چه بسیار فیلم‌سازانی که هرگز به ساخت فیلم داستانی دست نزدند ولی ظرفیت‌های گونه‌ی خویش را افزودند و مرزهای آن را گسترش دادند.
این کتاب می‌کوشد با نثری روان و بی‌تکلف به سادگی ـ‌و نه ساده‌انگارانه‌ـ آگاهی ما را از شیوه‌های روایت در فیلم‌های داستانی فراتر بَرد. نویسنده هوش‌مندانه در هر بخش از نمونه‌های بسیار گوناگون سینمای مستند حرفه‌ای یاد می‌کند که آموزه‌هایش کاربردی شوند و در کنار آموزش، راه‌های رفته‌ی پیشین را برای‌مان آشکار کند تا شاید بتوانیم از ورای آن‌ها به راه‌های نرفته‌ی نوین بیندیشیم. بخش‌بندی کتاب، بسیار کارا و خردمندانه است و به آرامی و درستی، گام به گام خواننده را با خویش هم‌راه می‌کند. مهم‌تر آن‌ که نویسنده، تنها به دانسته‌های خویش بسنده نمی‌کند و گفت‌وگوهایی در باره‌ی قصه‌گویی مستند با مهم‌ترین مستندنگاران سینما هم بر کتابش افزوده که تجربه‌ی ما را برای درک کارویژه‌های آن گسترش می‌دهد. شاید مهم‌ترین بخش کتاب، آشنایی با ساختار روایی مستند باشد که به شکلی جزیی‌نگر ضرورت و کارکرد هر عنصر روایت را بررسی می‌کند!
اگر این کتاب را ـ‌که به سال 1390 نشر یافته‌ـ مستندسازان ما خوانده بودند، جشن‌واره‌ی حقیقت ام‌سال حتمی با فیلم‌های ایرانی غنی‌تر و درست‌تری رویارو می‌شد! افسوس که کتاب‌ها، تنها برای پر شدن قفسه‌ی کتاب‌خانه‌ها فراهم می‌آیند!
[پیش‌نهاد رضا کوچک‌زاده]