ساده در مورد فیلم زیر زمین – امیر کاستاریکا.. زیرزمین

ساده در مورد فیلم زیر زمین – امیر کاستاریکا

زیرزمین

بدون شک یکی از برجسته‌ترین هنرمندان منطقه‌ی بالکان امیر کاستاریکا است که با آثار بی‌بدیل خود تصویری تلخ و واقعی از تاریخ کشورش را ارائه می‌کند. جامعه‌ای که او در آن زندگی می‌کند به دلیل داشتن معضلات و تضادهای فرهنگی، عقیدتی و قومی زیاد، دغدغه‌ها و چالش‌های بسیاری را برای کاستاریکا به ارمغان آورد و او با استفاده از سینمای متفاوت خود موفق به خلق آثاری بی‌نظیر در باب زندگی مردم این منطقه از اروپا شده است.

این فیلمساز برجسته یوگوسلاو، در بیست و چهارم نوامبر سال ۱۹۵۴ در شهر سارایوو، در منطقه بوسنی و هرزگوین كه آن زمان بخشی از یوگسلاوی بود، متولد شد. در آن زمان با اینكه اكثریت منطقه بوسنی را مسلمانان تشكیل می‌دادند، اما اِمیر در خانواده‌ای با مذهب ارتدوكس رشد كرد.

پدرش، مورات، همانند بسیاری از صرب‌های یوگسلاوی یك كمونیست بود و در وزارت كشور كار می‌كرد. اِمیر جوان كه از همان نوجوانی طبعی سركش و عصیان‌گر داشت، بر خلاف محیط نامتعارف خانواده‌اش گرایشات ضد كمونیستی پیدا كرد و با افرادی معاشرت كرد كه از نظر خانواده موجه و مناسب نبودند.


اِمیر کاستاریکا

همین امر باعث شد تا خانواده اِمیر او را در سن ۱۸ سالگی برای تحصیل در رشته سینما (كه البته مورد علاقه اِمیر هم بود) به مدرسه سینمایی FAMU در شهر پراگ بفرستند، جایی كه او تحت تعلیم بزرگانی چون «میلوش فورمن» و یا «گورمان پاسكالیوویچ» قرار می‌گرفت.

در سال ۱۹۸۹ کاستاریکا یک فیلمساز تمام عیار بود که جوایز زیادی را نیز در کارنامه‌ی خود داشت و در این سال در حالی که یک سال از ساختن فیلم «دوران کولی‌ها» می‌گذشت جنگ‌های داخلی در شبه جزیره‌ی بالکان آغاز شد که این جنگ نهایتا به فروپاشی یوگسلاوی منجر شد. این حادثه‌ی تلخ و دردناك كه در پی آن هزاران صرب كشته و یا بی‌خانمان شدند، موجب شد تا سینمای رئالیستی كاستاریكا به یكباره دچار تحول عظیمی شود.

نگاه اجتماعی او در فیلم‌های اولیه‌اش، پس از جنگ به نگاهی تلخ و زننده و متكی بر سیاست ضد جنگ تبدیل شد. چهره آرامی كه كاستاریكا در سه فیلم نخست خود از سرزمینش ارائه داده بود، پس از جنگ به تصویری مملو از ناامنی تبدیل شد، سرزمینی كه هر لحظه آبستن حادثه‌ای تلخ و ناگوار است.

از مهم‌ترین آثار این فیلم‌ساز برجسته می‌توان به «وقتی پدر به ماموریت رفت» و «زیرزمین» اشاره کرد که هر دو برنده‌ی نخل طلای کن در سالهای ۱۹۸۶ و ۱۹۹۵ شدند. «گربه سیاه، گربه سفید»، «زندگی معجزه است» و همچنین «رویای آریزونا» از دیگر آثار مهم او هستند.

در این مقاله سعی داریم تا به بررسی اندیشه‌ها و دیدگاه‌های امیر کاستاریکا بپردازیم. به همین دلیل برآن شدیم تا سه اثر که بیشتر معرف دیدگاه‌های این هنرمند هستند را جهت بررسی انتخاب کنیم.

زیرزمین

اگر زندگی هنری کاستاریکا را به دو دوره‌ی قبل و بعد از فروپاشی یوگسلاوی تقسیم کنیم می‌توانیم رقت و تنفر او از جنگ و تحولات پایان ناپذیر کشورش را در سینمای دهه‌ی نود او مشاهده نماییم. کاستاریکا با سینمای هجوآلود و سوررئالیستی خود به بهترین شکل ممکن انزجار خود از دروغ، ریا و عادات و باورهای توده را به تصویر می‌کشد.

طنزی که در آثار او دیده می‌شود به شدت تلخ و تاریک است و هر بیننده‌ای را تا مدت‌ها به فکر وا می‌دارد. زیرزمین بدون شک نقطه‌ی عطفی در آثار کاستاریکا محسوب می‌شود. این فیلم در سال ۱۹۹۵ و تنها چند سال بعد از فروپاشی یوگسلاوی کمونیستی ساخته شد که دست‌آورد آن کشته شدن عده ی دیگری از اهالی بالکان همانند کشتارهای جنگ جهانی دوم بود.

کاستاریکا در این فیلم تاریخ کشور خود بعد از جنگ جهانی دوم تا فروپاشی یوگسلاوی را به تصویر می‌کشد. اثر او مرثیه‌ای است دردناک از تاریخ منطقه‌ی بالکان و مردمی که قربانی جهل خود شدند و سیاست‌مدارانی که به عقیده‌ی کاستاریکا کشمکش‌هایشان تمامی ندارد.

داستان زیرزمین از ششم آوریل ۱۹۴۱ آغاز می‌شود، روزی که آلمان، ایتالیا و مجارستانی‌ها به یوگسلاوی حمله کردند. در ابتدا آلمان‌های نازی از سه جانب به پایتخت یوگسلاوی یعنی بلگراد حمله کردند.



اهالی یوگسلاوی مردمی از نژادها و ادیان مختلف هستند. صرب‌ها، کروات‌ها، اسلوونیایی‌ها و بوسنیایی‌ها که از میان آنان عده‌ای کاتولیک، بعضی پروتستان و ارتدوکس و عده‌ای دیگر نیز مسلمان‌اند.

براثر این حمله همه‌جانبه، نظام سلطنتی یوگسلاوی به یکباره فرو ریخت و متعاقبا” در هفدهم آوریل شاه پیتر دوم و دیگر اعضا خانواده سلطنتی از یوگسلاوی گریختند. افراد باقی‌مانده نظامی یوگسلاوی، فرستاده‌های آلمان را در بلگراد ملاقات کردند و با سرعت پیشنهاد مقاومت نظامی را پذیرفتند. صلح موقت در آن شرایط بسیار سخت بود و متفقین سعی در تجزیه یوگسلاوی کردند، به همین دلیل قسمت‌های مختلف یوگسلاوی میان متفقین تقسیم شد.

شروع فیلم روز ششم آوریل یعنی روز آغاز حملات متفقین به یوگس