📢داوران ابدی. خواندنی درباره نوبل ادبیات

📢داوران ابدی
@matikandastan
دانستنی‌های خواندنی درباره نوبل ادبیات

امیلی امرایی: جایزه‌‌ی نوبل ادبیات بی‌‌شک، بیش از شش شاخه‌ی دیگری که مرحوم آلفرد نوبل تعریف کرد، در مظان اتهام است. تعبیرهایی همچون نوبل سیاسی، ‌‌نوبل ضدامریکایی و نوبل ضدزن اکتبر هر سال سر زبان‌‌ها می‌‌افتد. اعضای آکادمی هجده‌نفره‌‌ی ‌‌نوبل ادبیات هم لب‌ازلب نمی‌‌گشایند و بی‌‌هیچ پاسخی برنده‌‌شان را انتخاب می‌‌کنند و بعد هم می‌‌خزند به گوشه‌‌ی دنج کتابخانه‌‌ی بنیاد نوبل تا سال دیگر دوباره جلو هجوم دوربین‌‌های خبری با پاپیون‌‌های سفید و کت‌‌وشلوارهای دست‌‌دوز فراک ظاهر بشوند.
اعضای آکادمی نوبل ادبیات در چند سال اخیر اما مدام یک‌دستی زده‌‌اند و هر بار نام برنده‌‌ای را خوانده‌‌اند که هیچ انتظارش نمی‌‌رفت. ‌‌بااین‌‌حال پارسال سایت‌‌های شرط‌‌بندی و پیش‌‌بینی برنده‌ی نوبل ادبیات ۲۰۱۲ سخت حول محور اتهام نوبل سیاسی می‌‌گشت، آن‌چنان‌‌که شرط‌‌‌‌بندی روی گزینه‌‌ی «آدونیس» شاعر سوری پنج به یک بود. ‌‌در نهایت امسال هم جایزه به نویسنده‌‌ی چینی رسید که نه‌تنها با دولت چین مشکلی نداشت، بلکه دولت چین اعلام کرده است به مناسبت این جایزه در محل تولد این نویسنده پارک ادیبان مویان را می‌‌سازد.
این هجده نفر ملزم به پاسخگویی در برابر گزینه‌‌ی انتخابی‌‌شان نیستند، درنهایت تصمیم‌‌گیری و آرای هجده سوئدی تکلیف ادبیات جهان را در سالی که گذشت روشن می‌‌کنند. هر هجده عضو آکادمی نوبل از لحظه‌ی ورود مادام‌‌العمر در این حلقه می‌‌مانند. تنها در معدود مواردی استعفایی در این گروه رخ داده است. دو نفر از اعضای گروه تاریخ‌‌شناس، دو نفر فیلسوف و سه ‌‌نفر باید زبان‌‌شناس باشند. همچنین دو استاد ادبیات تطبیقی نیز در این آکادمی حاضر هستند و باقی اعضا نیز باید در رشته‌های مرتبط با ادبیات تحصیل کرده باشند و سابقه‌ی تدریس در رشته‌‌های مرتبط را در یکی از دانشگاه‌های سوئد یا حداقل کشور‌‌‌‌های اسکاندیناوی داشته باشند. اکنون هفت زن در این ترکیب حضور دارند. در مواردی که همه‌ی آثار نویسنده‌‌‌‌های مورد بحث در فهرست نامزدهای نهایی اعضای آکادمی به زبان‌‌های رایج ترجمه نشده باشد، مترجمان معتمدی که با بنیاد همکاری دارند در جلسه‌های پیش از تصمیم‌‌گیری به کمک این هجده نفر می‌‌آیند.
هر نویسنده‌‌ای می‌‌تواند به فهرست نامزدهای جایزه‌ی نوبل راه پیدا کند، در واقع گفتن این جمله که نویسنده‌‌ای نامزد جایزه‌ی نوبل شده است، در بازه‌ی زمانی نیم ‌‌قرن اخیر هم می‌‌تواند درست باشد هم غلط. تنها کافی است مؤسسه‌ای ادبی و پژوهشی و چند کتابخانه نویسنده‌‌ای را از دورترین نقطه‌‌ی جهان به بنیاد نوبل معرفی کنند تا نام نویسنده در فهرست طویل نامزدهای جایزه‌ی نوبل قرار بگیرد، اما از این مرحله تا رسیدن به جایزه‌ی ادبی سرنوشت‌‌ساز فرسنگ‌‌ها فاصله است. اعضای آکادمی تنها در صورت گذشت نیم ‌‌قرن از تاریخ اعلام برنده‌ی نوبل ادبیات هر سال اجازه دارند درباره‌ی نامزدهای نهایی در رسانه‌های عمومی یا حتی محافل خصوصی صحبت کنند. پس از گذشت پنجاه سال هر یک از اعضا اجازه دارند حتی درباره‌ی این هم اطلاع‌‌رسانی کنند که به کدام نویسنده رأی داده‌‌اند. بسیاری از منتقدان جایزه‌ی نوبل معتقدند این فاصله‌ی زمانی بیش از هر چیز به دلیل محافظه‌‌کاری سیاستگذاران این جایزه است، زیرا به‌شدت از قضاوت ‌‌شدن واهمه دارند.
هر بار که اعضای آکادمی نوبل ادبیات اظهارنظر کرده‌‌اند، بی‌‌طرفی در انتخاب‌‌هایشان سخت زیر سؤال رفته. برای نمونه، در ۲۰۰۸ هوراس انگدال گفته بود: «نویسنده‌‌های امریکایی آن‌‌قدر مغرور و درون‌‌گرا هستند که جامعه‌‌شان را فراموش کرده‌‌اند و برای همین هم این جایزه در سال‌‌های اخیر کمتر نصیبشان شده است.» همین اظهارنظر سبب شد پیتر اینگلاند، دیگر عضو این آکادمی، بگوید که قصد ندارند جایزه‌ی نوبل را اروپامحور کنند. بااین‌‌حال به‌ نظر می‌رسد غوغایی که نشریات ادبی امریکایی بعد از این اظهارنظرها به پا کردند، تازمانی‌که یک امریکایی برنده‌ی این جایزه نشود، ادامه دارد. کورت ونه‌‌گات در ایام حیاتش به طعنه و شوخی ‌‌گفته بود: «اعضای آکادمی نوبل، بس‌که آفتاب به سرشان نخورده، عاشق داستان‌‌های مه‌‌آلودی شده‌‌اند که خواندن هر کدامشان دویست ‌‌سال طول می‌کشد، و دست آخر هم قبل از تمام شدن کتاب موریانه می‌‌خوردش، حق دارند با ادبیات امریکا ارتباط برقرار نکنند.»
بااین‌همه هر سال تا نیمه‌ی ژانویه یعنی پانزده روز آغازین سال میلادی مؤسسه‌‌ها‌‌ی پژوهشی، کانون‌‌های نویسندگان و ناشران و کتابخانه‌‌های ادبی فرصت دارند نویسندگان پیشنهادی خود را به بنیاد نوبل معرفی کنند. همچنین هر یک از هجده عضو آکادمی، استادان زبان‌‌شناسی و ادبیات و برندگان پیشین نوبل ادبیات نیز اجازه دارند گزینه‌‌ی خود را به آکادمی پیشنهاد بدهند.
@matikandastan

◀اعضای هجده‌نفره‌ی آکادمی نوبل ادبیات تمام فصل بهار را به بررسی پی