در کتابخانهٔ ملک در تهران،. رساله‌ای هست منسوب به ابوالفضل بیهقی٬. نویسندهٔ نامدار تاریخ بیهقی

در کتابخانهٔ ملک در تهران،
رساله‌ای هست منسوب به ابوالفضل بیهقی٬
نویسندهٔ نامدار تاریخ بیهقی
که در آن به دبیران دیوانی دستور داده است
که در نوشتن، به‌جای واژه‌های فارسی چه واژه‌های عربی به‌کار برند.

سرآغاز این رساله چنین است:
«و این فصلی است از رسائل ابوالفضل٬ شاگرد ابومنصور مشکان٬ دبیر سلطان محمود، مشتمل بر چند سخن که دبیران در قلم آرند... .»

و سپس برابرنامه‌ای از واژه‌ها آورده است
که به‌جای چه چیز چه بنویسند
که مشتی از آنها ازاین‌قرار است:

به‌جای شوریدگی اضطراب
نویسند.

به‌جای یاری‌خواستن استغاثه
به‌جای اندیشه تأمل
به‌جای ترسانیدن تهدید
به‌جای آهستگی تأنی
به‌جای خو سیرت
به‌جای خانگیان اهل‌بیت
به‌جای استوار محکم
به‌جای یاری‌دادن اعانت
به‌جای نیرومندکردن تقویت
به‌جای اندیشگی تغاقل
به‌جای مرگ وفات
به‌جای شتاب‌کردن تعجیل
به‌جای فریادخواستن استغاثت
به‌جای بردباری احتمال
به‌جای کار پوشیده مبهم
به‌جای دانسته معلوم
نویسند.

و در حدود چهارصد واژه
از این دست آورده است!

و نکتهٔ چشمگیر اینکه
به‌جای برخی واژه‌های ساده و پذیرفتهٔ عربی در فارسی نیز واژه‌های دشوارتر و دورتر عربی آورده است:

به‌جای فایده ستدن استفادت
به‌جای فخرکردن مباهات
به‌جای عمل‌کردن تولیت
به‌جای حریصی‌کردن ترغیب
نویسند.

این سند نشان می‌دهد که
چگونه تقلید از عرب و عربی‌مآبی به‌عنوان فضل رواج داده شده است.

بازاندیشی زبان فارسی
داریوش آشوری
...........
«ویراسـتاران»
@virastaran
بازفرستی کنید، نه کپی!