نوشتاری به بهانه زادروز داریوش آشوری

نوشتاري به بهانه زادروز داريوش آشوري
@matikandastan

📢باز انديش زبان فارسي ٧٨ ساله شد


حامد داراب: هنوز وقتي كتاب كم حجم "زبان باز" را مطالعه مي كنيم؛ لايه هاي پنهان دارنده فراواني را درمي يابيم كه از زبان دقيق و رويكرد شناختي آشوري نسبت به ادب فارسي حكايت مي كند؛ و اين حكايت ظريف و موشكافانه را بي شك جز آشوري كسي نمي توانست به نگارش در آورد. من در ميان همه آثار او اين كتاب كم حجمش اش را مهمترين تاليف اش مي دانم كه مرجعيتي جامع دارد؛ و در تجربه تجدد زباني و زبانشناسي فارسي نگارشي شگرف مي نماياند. با اين همه داريوش آشوري (١٣١٧) در طول بيش از ٦٠ سال فعاليت حرفه اي اش در حوزه فرهنگ، زبان و ادبيات فارسي؛ اكنون سهم گسترده اي در بينش و شناخت ريشه ها و تفسيرهاي متعدد فرهنگى و ادبي، دارد كه نمي توان از آن چشم پوشيد. او در "مفاهيم فرهنگ"، "تفاسير حافظ"، "رابطه شعر و انديشه"، "باز انديشي زبان فارسي"، "اسطوره و فلسفه" و حتي "جامعه شناسي سياسي" كتاب هايي را تاليف كرده است كه هر كدام به شيوه ويژه خود، در تفسير و تحليل جايگاه قابل توجهي دارد. ويژگي آشوري در تاليفات اش، انديشه انتقادي ساختارگرايي است، كه كمتر در ميان اهالي انديشه مي توان سراغ گرفت. او انديشه را به عاملي براي تفسير انتقادي تبديل مي كند و اگر در اغلب آثارش در مقام اول شخص گويي به تفسير و توضيح علت و معلولي استوار است اما، در پس آثار او مي توان نقد صريح و قايل به تفكر را رمز گشايي كرد. آشوري حتي در انتخاب ترجمه هايي كه انجام داده است گويي نسبت به اين روش انتقادي، حساس بوده است. انتخاب ترجمه هايي از فردريش نيچه در دهه ١٣٧٠ و يا ترجمه شهريار اثر ماكياول در اواسط همان دهه، با توجه به مقتضيات زماني و سياسي - اجتماعي آن روزگار خود جاي تامل دارد. با اين همه يكي از اساسي ترين مولفه هاي مورد نظرش چه در ترجمه و چه در تاليف دقت ويژه اش به توسعه زبان فارسي بوده است؛ به آساني مي توان گفت كه هيچ كسي همچون او تلاش بي وقفه در به روز رساني زبان فارسي بخصوص در معادل سازي و برساخت واژگان براي مضامين و گفتمان هاي فلسفي و اجتماعي ، نداشته است. او به واقع نخستين كسي است كه تلاش مي كند زبان فارسي كلاسه شده را در مواجهه با لغات روز آمد مباحث مدرن، به روز كند و آن را از آسيب ورود لغتهاي بيگانه، بي آنكه لغتي نابسامان و دست نايافتني جايگزين نمايد؛ دور نگاه دارد. اگر جايي همچون فرهنگستان زبان كه لغات جايگزين اغلب نابسامانش دل سنگ را به درد آورده، بيشتر و بهتر از وجود آشوري سود مي جست، تلاش او شايد امروز در جامعه معيار نيز گسترش بيشتري داشت. با اين همه اكنون اغلب آنچه مي توانيم از آن به عنوان لغات جايگزين دقيق نام برده و در مباحث گونه گون فلسفي و اجتماعى به كار ببريم بيشتر حاصل تلاش اشوري است. تلاشي ريزبينانه كه توانسته است فهم معاني و مفاهيم متعدد را دقيق و گسترده تر نمايد. آشوري به راستي باز انديش زبان فارسي است. كار زباني او هرگز به ورطه زبانشناسي غيركاربردي نيفتاده، و همواره بازخوردها و كاربردهاي جدي يافته است. بعيد نيست كه برخي او را در حفاظت و صيانت و تجدد دادن زبان، از دژهاي محكم زبان فارسي معرفي مي كنند.
@matikandastan