🔻یک‌سان‌انگاری «دین» و «ملت»؛ انحرافی بزرگ در تاریخ و فرهنگ اسلامی🔻. ✍🏻حسن محدثی گیلوایی

🔻یک‌سان‌انگاری "دین" و "ملت"؛ انحرافی بزرگ در تاریخ و فرهنگ اسلامی🔻
(پاسخی به برداشت ناموثّقِ موثّق از آیات قرآن)

✍🏻حسن محدثی گیلوایی

قسمت اوّل

♦️مقدمه: دین به معنای نظام اعتقادی

🔹در بحث از شخصیت و چهره‌‌ی الله در قرآن، نوشتم که ایمان در قرآن امری صرفاً اعتقادی نیست بل‌که بیش از آن‌که اعتقادی باشد، امری قلبی-عملی است. اما منتقد محترم (آقای علیرضا موثق عزیز) در مقام پاسخ نوشته‌اند: "مدلول آیاتی که در ادامه خواهد آمد را چطور با عدالت و حریت و فراهم کردن زمینه‌های تفکر آزادانه و حقیقت‌جویی و انصاف و مروت و عدم دیگری‌ستیزی و با عدم ترویج ظلم و خشونت از مجرای بازتولید چهره و شخصیت الله در ذهن و ضمیر و روان جامعه و... آشتی بدهیم؟ لطفا جهت تأکید، دقت کنید که وفق صراحت نص قرآن، اگر شما انسانی اخلاقی و مؤمن به تصوری از خدا باشید، اما از اسلام خارج شوید و اصطلاحا مرتد شوید، باز به جهنم می‌روید. ضمنا باید عنایت کرد که در سیاق آیات ذیل، کافر شدن بعد از ایمان، به معنی کافر شدن به اسلام است و نه کافر شدن نسبت به هر نوع معنویتی" (موثق، 1398، کانال تلگرامی @Tafakor_e_Enteghadi).

🔸آیاتی که ایشان بدان‌ها ارجاع داده‌اند عبارت‌اند از:

"وَ مَنْ یَرْتَدِد مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةِ وَ أُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ؛ و کسانی از شما [مسلمانان] که از دین خود برگردد و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او، در دنیا و آخرت، برباد می ‏رود و باطل و ضایع می گردد؛ و آنان اهل دوزخند؛ و همیشه در آن خواهند بود" (بقره: ۲۱۷). "وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛ و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند" (نور: ۵۵). "إِنَّ الَّذینَ اشْتَرَوُا الْکُفْرَ بِاْلإِیْمانِ لَنْ یَضُرُّوا اللّهَ شَیْئًا وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ؛ (آری!) کسانی که ایمان را دادند و کفر را خریداری کردند، هرگز به خدا زیانی نمی‌‌رسانند؛ و برای آنها، مجازات دردناکی است!" (آل عمران: ۱۷۷).

🔹از میان سه آیه‌ی مذکور، آیات 55 سوره‌‌ی نور و 177 آل عمران مطابق با تفسیر عمل‌محورانه از مفاهیم کفر و ایمان در قرآن، فاقد مشکل هستند زیرا کافر به‌خاطر اعمال سیّئه مستحق تنبیه خواهد بود و اگر به‌خاطر اعمال سیّئه تنبیه نشود، این ظلمی به صالحان خواهد بود و ظلم به صالحان از عدالت به‌دور است. اما آیه‌ی 217 سوره‌ی بقره آیه‌ای چالش‌برانگیز است، چون ظاهراً می‌گوید با خروج از اسلام (یرتَدِد منکم عن دینه)، اعمال صالح آدمی نیز تباه می‌شود. در این آیه نخست از خروج از دین سخن گفته شده و خروج از دین به‌منزله‌ی کُفر تلقی گردیده است. آیا در این آیه و آیات مشابه دیگر، ایمان و کفر دلالتی اعتقادمحورانه دارند؟ آیا کنار نهادن دین مستقر و تثبیت شده در جوامع اسلامی و روی گرداندن از اعتقادات این دین به معنای کافر شدن و مستحق عذاب شدن است؟

🔸چنان‌که در نوشته‌ی آقای موثق می‌بینیم، مثل بسیاری از عالمان شیعی و سنّی، ایشان نیز واژه‌‌ی "دین" را به معنای یک نظام اعتقادی (در این‌جا معنای خاصی از "اسلام") گرفته‌اند و خروج از این نظام اعتقادی را به معنای ارتداد و کفر گرفته‌اند که در قرآن مستحق عذاب الاهی دانسته شده است.

♦️طرح مسأله: "فاجعه" و انحراف بزرگ در تاریخ و فرهنگ اسلامی

🔹سیدموسی صدر (یکی از بزرگ‌ترین و والاترین سرمشق‌های مسلمانی در اسلام معاصر) از انحراف بزرگی در فرهنگ و تاریخ اسلام یاد می‌کند که از نظر من از هر جهت شایسته‌ی توجه است. سیّدموسی صدر از یک "فاجعه"‌ی بزرگ سخن می‌گوید. من در این‌جا نخست می‌کوشم این "فاجعه" را از زبان سیدموسی صدر شرح دهم و سپس این انحراف بزرگ در تاریخ و فرهنگ اسلامی را از زبان خویش صورت‌بندی کنم.

ادامه 👇👇👇

@religionandsociety