مرجع محتوای تخصصی مطالعات اجتماعی دین: نشستها، همایش ها، پایان نامه ها، معرفی کتاب، مقالات، پژوهشها و یادداشتهای تحلیلی. اطلاع رسانی، تبادل و دریافت مطلب: مریم محمدی اکمل @maryam_mohamadiakmal
دین داری و سکولاریسم.
🔻دین داری و سکولاریسم🔻
✍️ احمد زیدآبادی
🔹پیش از در بارۀ "اغتشاش مفهومی" در جامعۀ ایرانی توضیح داده‌ام و خطرات آن را گوشزد کرده‌ام. واقعیت این است که درک مشترکی در بین ما ایرانیان از واژه‌ها و اصطلاحاتی که به کار می‌بریم وجود ندارد؛ یعنی مفاهیم مشترک بین‌الاذهانی میان ما شکل نگرفته و به همین جهت اغلب بر سر هیچ و پوچ با هم نزاع‌های خشن و بیهوده می‌کنیم.
🔸البته در همۀ جوامع بشری این مشکل به مراتبی، بالاخص در مورد مفاهیم پیچیده و انتزاعی وجود دارد، اما آنچه جامعۀ ما را با آنها متفاوت می‌کند، تسری این اغتشاش و نابسامانی به مفاهیم ساده و کاربردی در زندگی عادی است. این وضع سبب شده است که بسیاری از ما روزانه به جنگ آسیاب بادی برویم و خود را دن‌کیشوت‌وار قهرمان میدان فرض کنیم!
🔹از باب نمونه، برای مردمان اغلب جوامع دمکراتیک، اصطلاحات سکولار و سکولاریسم، مفاهیمی کم و بیش روشن‌اند و هر گاه نزاعی هم بر سر آنها در گیرد، نه بر سر معنای خاص آنها، بلکه در مورد ارزش و اهمیت و کارکرد آنهاست.
🔸در کشور ما اما این روزها بحث سکولار و سکولاریسم بیش از همۀ جوامع دیگر بر سر زبان‌هاست، اما ظاهراً هر کسی از ظن خود یار آن شده است.
🔹سکولاریسم در سده‌های آغازین عصر جدید وارد ادبیات سیاسی اروپا شد و منظور از آن هم تفکیک وظایف کلیسا از دولت بود. این اصطلاح به تدریج به جدایی دین از دولت تعبیر شد و در سطح گسترده‌ای رواج یافت.
🔸برخی از ایرانیان اما گمان برده‌اند که سکولاریسم به معنای مخالفت یا ضدیت با هر نوع خداباوری، دیانت و ایمان متافیزیکی است و از همین رو، شب و روز به بر این طبل می‌کوبند به طوری که گوش فلک هم از طبالی آنها به درد آمده است!
🔹برای آشنایان با فرهنگ سیاسی مدرن، روشن است که سکولاریسم اصولاً ربطی به باور یا عدم باور به خدا، دین و ایمان قلبی ندارد. ای بسا افراد ماده‌گرا و بی‌دینی که با تکیه بر فرهنگ بومی و سنت‌های تاریخی و ساختارهای مادی یک کشور، خواهان درجه‌ای از ادغام دین با دولت باشند و ای بسا که دینداران متشرع و سخت آیینِ قائم‌اللیلِ و دائم‌الصیامی که برای حفظ ایمان از آفات قدرت سیاسی، بر جدایی دین از دولت به شدت اصرار ورزند.
🔸بنابراین، یک فرد بی‌دین می‌تواند غیرسکولار و یک فرد کاملاً مذهبی می‌تواند سکولار باشد!
ناگفته نماند که جناح اصطلاحاً اصولگرا در ایران، به این سوء فهم دامن زده است. آنها عموماً سکولاریسم را معادل الحاد و لامذهبی معرفی کرده‌اند تا رقبای سیاسی دیندار خود اعم از سنتی و مدرن را در بین جامعۀ دینداران منزوی کنند. اینک اما اصولگرایان چند صباحی است این پرچم را زمین گذاشته‌اند و در مقابل، برخی از مخالفان شورمند ضد مذهبی آن را بلند کرده‌اند. این افراد هر نوع نشانه از اعتقاد و ایمان قلبی به وجود خدا، احترام به دیانت و رعایت آیین‌های آن را مخالفت با سکولاریسم قلمداد می‌کنند و صریحاً با آن سر ستیز دارند. قاعدتاً اگر یک فرد سکولار بریتانیایی یا هندی با این نوع ادبیات روبرو شود، دهانش از تعجب باز می‌ماند و وحشت زده هشدار می‌دهد که خانم‌ها، آقایان! شما این امور را چپکی فهم کرده‌اید! در جامعۀ سکولار قرار است هر کس در باور قلبی، نوع عبادت و رعایت آیین‌های خود آزاد باشد، نه اینکه دادگاه‌های تفتیش عقیده‌ای شبیه آنچه در قرون وسطی و چند سده پس از آن در اروپا رایج بود، بار دیگر بر پا شود اما این بار در جهتی معکوس و برای محاکمه و حساب‌کشی از اهل ایمان!
🔰منبع: سخنرانی ها
https://t.me/religionandsociety