نقاب اقتصاد سیاسی بر چهره آب.. منبع: وبلاگ دکتر محمد فاضلی. قسمت چهارم:

نقاب اقتصاد سیاسی بر چهره آب

منبع: وبلاگ دکتر محمد فاضلی
قسمت چهارم:
@sahatzist
فاضلی: بیشینه برآوردی که من از پروژه انتقال آب از خزر به ارومیه دیده ام، ١٤,٧ میلیارد دلار است. تعدادی نماینده مجلس به رئیس جمهوری نامه می نویسند و می خواهند پروژه انتقال آب از خزر به سمنان یا مشهد انجام شود. پروژه های انتقال آب اغلب چندصد تا چندهزارمیلیاردتومانی هستند. نمی شود اقتصاد سیاسی و جامعه شناسی سیاسی آب را در این ها نادیده گرفت.

میان‌آبادی: زمانی که در هلند بودم، آقای پروفسور فن بیک، یکی از استادان بسیار سرشناس مدیریت منابع، به من ای میل زدند که به یونسکو بروم. ایشان می گفت سازمان محیط زیست و وزارت نیروی ایران من و برخی دیگر از متخصصان مدیریت منابع آب را دعوت کرده تا به بازدید دریاچه ارومیه و هامون برویم. از من پرسید نظرت چیست؟ به نظرت بر چه مسائلی تأکید کنیم؟ از ایشان خواستم مسئولان را مجاب کنید که انتقال آب خزر به ارومیه راهکار نیست. منفعت سیاسی می تواند باشد، اما نجات بخش نیست. در خوشبینانه ترین حالت، این کار شاید جنبه مسکّن داشته باشد، ولی جنبه درمانی ندارد. او چنین کرد و خوشبختانه این تصمیم انجام نشد، تا امروز که دوباره بحث انتقال آب خزر به ارومیه از سوی شرکت نروژی مطرح شده است. جالب است، این شرکت تا به حال کاری در این زمینه انجام نداده است.
@sahatzist
فاضلی: مدل سازی و انجام این کار در حال حاضر طی یک قرارداد چندمیلیون دلاری به کنسرسیومی از چند شرکت ایرانی و خارجی سپرده شده است. معاون وزیر نیرو در ٢٢ دی ماه ١٣٩٤ احیای دریاچه ارومیه را مطالبه مردم از رئیس جمهوری خوانده اند. این گزاره درستی است، اما احیای دریاچه، از طریق انتقال آب خزر به ارومیه، مطالبه مردم نبوده است. درضمن، فقط مسائل محیط زیستی این انتقال مطرح نیست، بلکه ملاحظات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پیچیده ای دارد. بخشی از نبودِ شفافیت همین است که یک پروژه مناقشه برانگیز به تدریج به یک مطالبه تبدیل شود؛ این یعنی تحلیل گفتمان سیاست گذاران و مهندسان هم به اندازه بقیه ابعاد مدیریت آب اهمیت دارد.
میان آبادی: شنیده ام یک شرکت بسیار بزرگ به رئیس جمهوری پیشنهاد کرده انتقال آب خزر به ارومیه را با پرداخت تمام هزینه ها انجام دهد، به شرطی که کاربری تمام خط انتقال را به آن ها بدهند. انتقال کاربری یعنی ویلاسازی و فروش جنگل از «گردنه حیران» تا تمامی نواحی این مسیر که درآمدهای سرسام آوری را برای سازندگان به همراه دارد. علاوه بر این ها انتقال آب از کشورهای دیگر به ایران نیز مطرح شده است.
@sahatzist
میان‌آبادی: همین طور است. انتقال آب تاجیکستان به ایران را در نظر بگیرید. بارها نسبت به نبودِ مطالعه ابعاد سیاسی و امنیتی این طرح هشدار داده ام. گفته ام کسانی که از این طرح حمایت می کنند هنوز منطقه آمودریا و هیدروپلیتیک دریا را نمی شناسند. هنوز نمی دانند تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و قرقیزستان بر سر آمودریا، که ما قرار است از آن استفاده کنیم، چه تنش هایی دارند. در طومار جهانی ٢٧٦ حوضه آبریز بین المللی داریم. در بیش از ٤٥درصد خشکی های زمین که بین کشورهای مختلف مشترک است، ٤٠درصد جمعیت زمین در حوضه های آبریز مشترک زندگی می کنند.
بیش از هزار و ٦٠٠ دریاچه بین المللی داریم که تقریباً می توان گفت پنج حوضه پرتنش بین آن ها وجود دارد: حوضه اردن مشترک بین فلسطین اشغالی و اردن؛ حوضه نیل که بین ١١کشور، از جمله مصر، اتیوپی و سودان، مشترک است؛ حوضه دجله و فرات مشترک بین ترکیه، سوریه، عراق و ایران؛ حوضه آمودریا مشترک بین افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و ایران که گفته می شود یکی از پرتنش ترین نقاط دنیا بر سر آب این حوضه است و طبق برخی مطالعات، هیچ حوضه ای در دنیا به اندازه آمودریا پتانسیل جنگ بر سر آب را ندارد. استقلال و توسعه افغانستان و سهم خواهی این کشور از منابع آب آمودریا بر پیچیدگی های این مسئله افزوده است.
نکته مهم آن است که از بین این پنج حوضه مشترک، کشور ما با دو حوضه سهم مشترک دارد. حال سؤال این است که ابعاد سیاسی، امنیتی و هیدروپلیتیکی واردات آب و وابسته کردن امنیت آبی شرق کشور به این حوضه چیست؟
@sahatzist
http://s1.upzone.ir/33203/139411251632003047123804.jpg