🔴تحلیلی بر درگیری‌های ورزنه/ ورشکستگی آبی زاینده‌رود و راهکارهای پیش‌رو

🔴تحلیلی بر درگیری‌های ورزنه/ ورشکستگی آبی زاینده‌رود و راهکارهای پیش‌رو
@sahatzist
🖊سجاد فتاحی، دانش‌آموخته‌ی دکترای جامعه‌شناس و پژوهشگر سیستم‌های حکمرانی

🔸 ناآرامی‌های چند سال اخیر ورزنه نشان داد که ورشکستگی آبی در حوضه زاینده‌رود، رفته‌رفته از مسئله‌ای زیست‌محیطی به بحرانی اجتماعی، امنیتی و سیاسی تبدیل شده است که به‌واسطه موقعیت استان اصفهان می‌تواند تبدیل به چالشی امنیتی – سیاسی برای کل کشور گردد. ورشکستگی حالتی است که در آن تعهدات یک سیستم، از منابع و دارایی‌های آن بیشتر می‌شود. از این منظر می‌توان بیان کرد که حوضه آبریز زاینده‌رود، حوضه‌ای است که از نظر آبی ورشکسته است؛ به این معنا که تعهداتی که بر این حوضه درزمینه‌ی آب تحمیل شده به میزان زیادی از منابع آن فاصله گرفته است؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون با کاهش 10 درصدی در منابع آبی، امنیت آبی حوضه به مخاطره افتاده و دچار تنش شدید آبی می‌شود.
@sahatzist
🔸بارزترین نمودهای ورشکستگی آبی حوضه زاینده‌رود را می‌توان در ناآرامی‌های چند سال اخیر در ورزنه استان اصفهان، خشک شدن تقریباً دائمی رودخانه زاینده‌رود و همچنین خشک شدن تالاب گاوخونی و تبدیل آن به کانون تولید ریزگرد مشاهده کرد؛ امری که در صورت ادامه روند کنونی می‌تواند مخاطرات زیست‌محیطی غیرقابل جبرانی را نه‌تنها برای استان اصفهان که به‌واسطه شعاع اثرگذاری آن برای سراسر ایران ایجاد کند.

🔸استان اصفهان با قرار گرفتن در فلات مرکزی ایران، حاکمیت اقلیم خشک و نیمه‌خشک در بیش از 80 درصد مساحت آن و میانگین بارش سالانه 150 میلی‌متر، به‌عنوان سومین استان کم­بارش کشور، شرایط بروز خشک‌سالی را از گذشته‌های دور داشته است و تنها استقرار یک سیستم حکمرانی آب کارآمد، سبب استمرار تاریخی جوامع انسانی در این شرایط اقلیمی شده است. سیستم حکمرانی‌ای که بنا به دلایل گوناگون که مجال پرداختن به آن‌ها در این متن نیست، رفته‌رفته از اوایل دهه 1330 از انطباق خود با شرایط جدید باز ماند و ورشکستگی آبی کنونی حوضه نتیجه این موضوع است.
@sahatzist
🔸در حوضه آبریز زاینده‌رود و به‌صورت مشخص استان اصفهان، در طول 6 دهه گذشته، با بهره‌گیری از تکنولوژی و انجام طرح‌های انتقال آب از قبیل کوهرنگ 1، کوهرنگ 2 و چشمه لنگان، احداث سد زاینده‌رود (رضاشاه کبیر سابق) و حفر چاه‌های عمیق مجاز و غیرمجاز این امکان فراهم شده است که بارگذاری‌های صنعتی، شهری و کشاورزی‌ای بیش از توان اکولوژیک حوضه در آن میسر شود. به‌گونه‌ای که تنها در طول چهار دهه گذشته، جمعیت استان 2.2 برابر، مصارف شرب و شهری 4.3 برابر، مصارف بخش صنعت نزدیک به 4.5 برابر و مصارف بخش کشاورزی بیش از 3.5 برابر شده است، همچنین در طول چهار دهه گذشته بدون توجه به شرایط اقلیمی حوضه، بر وسعت فضاهای سبز شهری به‌گونه‌ای افزوده شده که اصفهان هم‌اکنون یکی از بیشترین سرانه‌های فضای سبز را در بین استان‌های مختلف کشور به خود اختصاص داده است که بخش قابل ملاحظه‌ای از این فضاها از نظر نیازهای آبی تناسبی با شرایط اقلیمی حوضه و کمبود منابع آب در آن ندارد.

🔸نکته قابل توجهی که از مطالعه تاریخی روند ورشکستگی آبی حوضه آشکار می‌شود، آن است که با هر تزریق منابع آبی بیشتر به حوضه، بارگذاری‌های بیشتری نیز در آن انجام شده و همین امر سبب شده است که علیرغم تزریق بیش از دو برابر آورد طبیعی رودخانه زاینده‌رود به این حوضه آبریز، همچنان همانند سال‌های ابتدایی قرن حاضر، ساکنان این حوضه از کمبود منابع آب ناراضی و شاکی باشند.

🔸ناآرامی‌های چند سال اخیر ورزنه نشان داد که ورشکستگی آبی در حوضه زاینده‌رود، رفته‌رفته از مسئله‌ای زیست‌محیطی به بحرانی اجتماعی، امنیتی و سیاسی تبدیل شده است که به‌واسطه موقعیت استان اصفهان می‌تواند تبدیل به چالشی امنیتی – سیاسی برای کل کشور گردد.
@sahatzist
🔸با توجه به مسئله شناسی مختصر فوق، مهم‌ترین پیشنهاد این متن طراحی و پیاده‌سازی سیستم حکمرانی آب انطباقی در حوضه آبریز زاینده‌رود است؛ امری مهم و البته سخت که اگر وزیر نیرو همین امروز دستور آن را صادر کنند بهتر از فردا خواهد بود. جدا از پیشنهاد کلی فوق برخی پیشنهادهای دیگری که ذیل آن قابل طرح است عبارت‌اند از:

1️⃣ تدوین جامعه‌شناسی تاریخی ورشکستگی آبی حوضه زاینده‌رود که به ما در فهم علل اصلی در پیدایش وضعیت کنونی کمک می‌کند؛ این اقدام از آن رو مهم است که مانع از آن می‌شود که راهکارهای بی‌نتیجه‌ و پر هزینه‌ای چون طرح‌های انتق