سایر ساکنان سیاره. قسمت دوم: زندگی در پیچ و تاب تنوع زیستی. 🖋زینب یوسف زاده

سایر ساکنان سیاره
قسمت دوم : زندگی در پیچ و تاب تنوع زیستی
🖋زینب یوسف زاده
این خبر چه احساسی در شما ایجاد می کند؟"گرگ یا ببر تاسمانی پستاندار کیسه دار گوشتخوار بومی جزیره تاسمانی بود که به علت شکار بی رویه برای دریافت پاداش دامداران در قرن بیستم منقرض شد." شاید در انبوه جنگ و کشته شدن میلیونها غیر نظامی توجه به این خبر به نوعی غیرضروری به نظر بیاید یا تنها حسرتی باشد برای کاهش جذابیت نمایشگاه طبیعت. ولی کمتر کسی است که به این موضوع توجه کند که عملا تمام تلاش بشر برای حفظ تنوع گونه ها در واقع به حفظ بقای گونه خودش خواهد انجامید. از آنجا که انسان بیش از آنکه موجودی اخلاقی باشد و یا درکی از میزان نیازش به کشف یگانگی خود با محیط پیرامونش داشته باشد، موجودی است با تمایل بی پایان برای مرتفع نمودن منافع نه چندان کوتاه مدت خود، بهتر است نگاهی به اهمیت مقوله ای به نام "تنوع زیستی" بر زندگی بشر بیاندازیم.
روند تکامل گونه های جدید و نیز انقراض گونه هایی که توان سازگاری با تغییرات شرایط محیطی را نداشتند، بیش از چند میلیارد سال به طول انجامیده تا سرانجام سیاره ای موسوم به کره زمین به وجود آمده است که ارزشمند ترین منبع آن "تنوع زیستی" است. این تنوع از سه مفهوم مرتبط به هم تشکیل شده است : تنوع ژن، تنوع گونه، تنوع زیست بوم . تنوع زیستی، در یک تک سلولی در اعماق اقیانوس، یک بوته گوجه فرنگی روی خاک یا یک آهوی زیبا در دشت، تفاوت در شکل و نوع درختان یک جنگل، جانوران یک بیشه یا ساختمان بدن یک یوزپلنگ، تفاوت رنگ چشم و موهای فرزند با والدین، تفاوت در ژن های به وجود آورنده یک گونه یا تمام گونه ها جلوه گر می شود. جامعه‌ بشری نیز جزئی از این سیستم متنوع است و تابع همان قوانین بوم شناختی است که همه ی گونه های این کره از آن پیروی می کنند. "تنوع "شالوده ثبات و پايداري این سیستم است. موجودات در داخل اکوسيستمها، در شبکه پيچيده اي از حيات برهم اثر متقابل دارند و هرکدام آشيانه خاص خود را اشغال کرده اند و نقش زيستي خود را در چرخه مواد و انرژي ايفا مي کنند. هر کدام از این موجودات تنها قادرند سهم مشخص خود را اعمال یا دريافت کنند و در صورتی که یک گونه شروع به تعرض بیش از سهم خود کند با کنترل شديد از طرف ساير اجزاي زنده رو به رو خواهد شد. همچنان که یک سلول سرطانی با عملکرد سیستم ایمنی یک پیکره مواجه می شود.
نمونه ای از تداخل انسان در اين رابطه ظريف زيستي دستکاری در اکوسيستم هاي طبيعي است. انسان با تبديل اکوسيستمهاي مرتعي و جنگلي به مزارع باعث اختلال در روابط زيستي موجود شده است. او تنوع داخل اکوسيستم را کاهش داده تواناييهاي ذاتي آن را از بين مي برد و موجب به هم خوردن روابط شکار و شکارچي می شود. کاهش تنوع باعث کاهش نقش اکوسيستمها در جذب آلاينده هاي محيطي، کاهش حاصلخيزي خاک، تغییر شرایط آب و هوایی می گردد و در پس تمام آسیبی که به گونه های دیگر وارد می آید، ارزشمندترین گنجینه بشر که خوراک، پوشاک، مسکن و بسیاری از داشته هایش را تامین می کند به بهای ناچیز دود می شود و به هوا می رود. در واقع برخلاف آنچه در پس زمینه ذهن متوهم ما وجود دارد، انسان موجودی حاکم نیست که به راحتی می تواند این سیستم فوق پیچیده را که از پس میلیونها سال به اینجا رسیده است، کنترل کند، بلکه ضعیف ترین، آسیب پذیرترین و بی احتیاط ترین گونه در جهت از بین بردن خود است.و حالا ما با این تنوع زیستی چه می کنیم؟ بیایید نگاهی به یک نمونه ملموس و در دسترس بیاندازیم:
ما دامداری را به عنوان یک صنعت ضروری برای بقا خودمان توسعه می دهیم. برای تامین غذای دامهایمان جنگلها را تخریب می کنیم و به جای آن مزرعه های کاشت غذای دام احداث می کنیم. در واقع برای تولید انبوه گونه های گیاهی محدود، که غذای دام ما محسوب می شوند(یونجه، ذرت و ...) هزاران گونه گیاهی را که از ارزش اکوسیستمی آنها بی اطلاعیم نابود می کنیم و برای تولید صنعتی گونه های جانوری معدود، که غذای ما محسوب می شوند (گاو، گوسفند، مرغ و...) بی شمار گونه های حیوانی را که دقیقا نمی دانیم چه نقشی در طبیعت دارند را از بین می بریم. تمام اینها در حالیست که به امراض گوناگون ناشی از مصرف بیش از اندازه فرآورده های حیوانی که به صورت صنعتی تولید شده اند، مبتلاییم، از آلودگی بیش از اندازه هوا و عدم وجود درختان برای پاکسازی آن در حال مرگیم ، روانمان به خاطر استرسهای ناشی از جداماندگی از طبیعت در حال فروپاشی ست و درگیر جنگهای طولانی برای بدست آوردن منابع تجدیدناپذیر از مناطق دیگریم.
#زینب_یوسف_زاده