«ارتباط را جدی بگیریم!». (🖋 سعید کشاورزی)

«ارتباط را جدی بگیریم!»
(🖋 سعید کشاورزی)
✅ گاسفیلد جامعه‌شناس سیاسی معاصر، تحلیل‌هایی را در زمینه مفهوم «ارتباط» در جامعه، ارائه کرده که ازنظر نگارنده، برای جامعه امروزمان بسیار مفید است. اغلب تصور می‌شود، جنبش‌های توده‌ای در جوامعی شکل می‌گیرند که در آن‌ها ارتباطی میان اعضاء جامعه برقرار نیست. به‌عبارت‌دیگر، عده‌ای از محققان علوم اجتماعی، ظهور جنبش‌های توده‌ای را نتیجه‌ی اتمایزه (ذره‌ذره) شدن جامعه می‌دانند. گاسفیلد با بررسی ظهور جنبش فاشیستی در آلمان، نشان می‌دهد که نه‌تنها فرض گفته‌شده درست نیست، بلکه بر اساس ارزیابی او، در جامعه پیشافاشیستی آلمان، جمعِ جبری ارتباط میان افراد جامعه در سطح بسیار بالایی به نسبت ادوار دیگر قرار داشته است. گاسفیلد نتیجه می‌گیرد، «آن چیزی که آلمان را آماده ظهور فاشیسم نمود، به‌هیچ‌وجه نتیجه‌ی عدم وجودِ ارتباط میان اعضاء جامعه نبود، بلکه حاصل انباشتگیِ ارتباط در میان گروه‌های مختلفِ اجتماع بوده است». به‌عبارت‌دیگر، در آلمان قبل از ظهور فاشیسم، در درونِ گروه‌ها و تشکل‌های اجتماعی، انبوهه ای از ارتباط وجود داشته است، اما ارتباط با دیگر گروه‌ها و تشکل‌ها به‌کلی منقطع بوده است. در واقع، فاشیسم نتیجه‌ی فقدانِ ارتباط میان گروه‌های موجود در یک جامعه است و نه فقدان ارتباط میان تک تک اعضاء.

✅ بر این اساس، گاسفیلد، ارتباط را به دو صورت کلی تقسیم‌بندی می‌کند: الف. ارتباط چندجانبه، ب. ارتباط منقطع یا فاشیستی. ارتباط چندوجهی اشاره به ارتباط یکدست میان تمامی اعضاء جامعه دارد. در این شکل از ارتباط، گروه‌ها و تشکل‌های اجتماعی به‌مانند افراد جامعه، در تمامی سطوح، به‌صورت مستمر با یکدیگر در ارتباط و گفت‌وگوی دائمی هستند. ارتباط در معنای فاشیستی به معنای انبوهش ارتباط در درون گروه‌ها و تشکل‌ها و انقطاع ارتباط میان گروه‌های اجتماعی است. این نوع از ارتباط خاستگاه و مأمن بروز جنبش‌های توده‌ای در جامعه است. فاشیسم تا اندازه‌ی زیادی نتیجه‌ی گستردگی این نوع ارتباط در جامعه پیشینی است و هم در مرحله نهادینه شدن جنبش، آن را تقویت می‌کند.

✅ هولوکاست را می‌توان یکی از نتایج بهره‌گیری و تشدید ارتباط فاشیستی در جامعه دانست. اگرچه ارتباط میان یهودی‌ها و غیریهودی‌های اروپا برای سال‌های متمادی قبل از ظهور فاشیسم، دچار تنش بوده است اما این ارتباط در زمان حزب نازی به حداقل خود می‌رسد به شکلی که حتی در آلمان آن روز، به ارتباط‌های معمولی با یهودیان، به‌منزله یک رسوایی نگاه می‌شد. فقدان ارتباط با یهودی‌های آلمان، موجب تشدید سوءظن‌های قبلی نسبت به یهودیان شده و فضا را برای داستان‌سرایی در زمینه رذالت‌های گروهی ناشناخته به نام یهودیان مهیا ساخت. تا جایی که هیتلر، یهودیان را مسئول جنگ جهانی اول دانسته و صحبت از انتقامی تاریخی کرد که در صورت اشتباه بعدی، در انتظار یهودیان خواهد بود.

✅ امروز نیز می‌توان عوارض فقدان ارتباط میان گروهی را در جامعه خودمان به‌روشنی مشاهده کنیم. تحقیقات دکتر علی روحانی در زمینه فرآیندهای شکل‌گیری عواطف منفی نسبت به افغانستانی‌های مقیم ایران نشان می‌دهد، اکثر افرادی که نگاه منفی به افغانستانی‌ها داشته‌اند، هرگز مستقیماً با افغانستانی‌ها روبرو نشده‌اند. بر اساس نتایج مطالعه موردنظر، عواطف منفی آن‌ها تا اندازه زیادی حاصل از اخبار رسانه‌هاست و جالب‌تر از همه بررسی‌های بعدی نشان داد بسیاری از این اخبار اساساً غیرواقعی و ساختگی بوده‌اند.

✅ ما در جامعه‌مان به‌شدت نیازمند تقویت ارتباط در تمامی سطوح هستیم. جامعه ایران با توجه به مختصات مذهبی، قومی و گروهی اش، به‌شدت مستعد بحران‌های بخشی نگرانه است. به نظر می‌رسد اولین اقدام، فراهم آوردن بستری به‌منظور برقراری ارتباط مستمر میان گروه‌های مختلف است. نیاز است که ارتباط گسترده و واقعی میان تمامی گروه‌های مذهبی فراهم شود. نیاز داریم تا امکان‌های ارتباط مستمر را میان گروه‌های قومی مختلف تقویت نماییم. این ترمیم روابط و گفت‌وگو، می‌بایست در سطوح مختلف حکمرانی صورت پذیرد. با فراهم آوردن ارتباط گسترده میان-گروهی، دیگر هیچ اقلیتی با سوءظن نگریسته نشده و داستان‌سرایی‌های متوهمانه شکل نخواهد گرفت. ما امروز بیش از دیروز، نیازمندیم تا گفت‌وگوی عمیق و گسترده‌ای را میان گروه‌های مختلف حول مسئله مشترکمان یعنی «دغدغه ایران» شکل دهیم.

(این متن را اگر می‌پسندید، برای دیگران هم ارسال کنید).

@PoliticalSocio