‌✅چهارشنبه سوری محله یوسف آباد.. ✍🏻شهره مجمع

‌✅چهارشنبه سوری محله یوسف آباد

✍🏻شهره مجمع

📍چهارشنبه سوری امسال یک حرکت نمادین و نویی در محله یوسف آباد داشت. در این شب، عکسهایی منتشر شد از گروهی از پسر دخترهای جوان همراه با برخی از افراد نسلهای گذشته، همگی چادر بسر(چادرهای سفید و رنگی)، که با شور و نشاط جمعی در حال برگزاری یکی از آیینهای جشن چهارشنبه سوری-قاشق زنی- بودند. اینکه این گروه خانوادگی یا هم محلی، توانسته بودند فضای خیابان را برای ساعاتی تصرف کنند تا برنامه قاشق زنی را پیاده نمایند و همسایه ها و سایر هم محلی ها در این حرکت حضور داشتند، بنظرم هیجان خاصی را تولید کرده که از لحاظ اجتماعی دارای ارزشهای بسیاری است.

🔻اجرای این مراسم از دو منظر مهم است؛

❇️۱-زمینه ی(field) برگزاری مراسم قاشق زنی؛محله یوسف آباد

محله ای،که زمینه برگزاری چنین برنامه ای است، به لحاظ ویژگیهای فرهنگی و طبقه اجتماعی-اقتصادی و حتی سیاسی ساکنین درخور توجه است. عموما در محله های یوسف آباد و امیر آباد که در منطقه ۶ تهران واقع هستند، خانواده ها دارای سرمایه فرهنگی بالا و طبقه اجتماعی-اقتصادی متوسط به بالا هستند. وجود موزه ها(هنرهای معاصر،فرش و ...)، مراکز فرهنگی-تفریحی و دانشگاهی( دانشکده های دانشگاه تهران،باشگاه ورزشی حجاب، پارک لاله و ...)، وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی( وزارت کشور، سازمان آمار، سازمان آب، وزارت جهاد کشاورزی و ...) تبدیل شدن این منطقه را به منطقه ای فرهنگی مضاعف کرده. در حقیقت این همنشینی، بر ساکنین آن اثرگذار بوده.
در این منطقه برخی خیابانها در شب چهارشنبه سوری معروف هستند مانند خیابان هفدهم کردستان، میدان گلها،سیندخت و ... که ترقه بازی و حتی رقص و پایکوبی در آن از دهه های پیش رونق بیشتری داشته.
دیدن عکسهایی از برپایی مراسم قاشق زنی در چنین محله ای با چنین پتانسیلی، حرکتی نمادین و ارزشمند است.

❇️۲- شیوه اجرا

دیدن عکسهای مراسم قاشق زن چهارشنبه سوری در محله یوسف آباد بنظرم دارای چند ویژگی اجتماعی منحصربفرد است و این قابلیت را دارد که این مراسم را به جشن نزدیکتر و فضای ناامن آنرا کمتر کند و حتی در سایر محلات هم پیاده سازی شود.

1⃣تبدیل شکاف نسلی به پیوند بین نسلی بین نوجوانان و جوانان با بزرگسالان در جشن چهارشنبه سوری و تولید هیجان و فراغتی نو

آنچه در عکسها پیداست گروه های سنی متفاوت و ترکیب نسلهای جدید و قدیمی از هر دو جنس زن و مرد،چادر بسر، کنار هم در حال تسخیر محله هستند و با اجرای مراسم قاشق زنی از اهالی محل آجیل این جشن را دریافت میکنند.
هیجانی که این مراسم برای آنها تولید کرده در چهره های شادمان و خندان آنها بازتولید شده.
در دهه های اخیر در جشن چهارشنبه سوری نوعی شکاف نسلی قابل مشاهده است که این برپایی آن را از سطح خانوادگی به گروه همالان تغییر داده. اما آنچه که این عکسها روایت میکنند نشان از ترکیب خانواده و گروه همالان در برگزاری این جشن است.

2⃣ تغییر نگاه جنسیتی و تبدیل جشن از مردانه به زنانه؛

عکسها حاکی از حضور دسته جمعی زنان در کنار مردان برای قاشق زنی است. دهه هاست چهارشنبه سوری به جشنی مردانه تبدیل شده و حضور زنان در عرصه عمومی برای برپایی این جشن کمتر و محدود به دورهمی خانوادگی شده است. مردانه شدن جشن، ناامنی را در آن بیشتر کرده. اما وقتی زنان بتوانند این محیط مردانه را تصرف کنند و از انحصار جنسیتی خارج نمایند، فضای عمومی خوبخود امن تر و شاداب تر میشود. زنان با حضورشان در جشن، المانهای زنانه ای چون رقص و پایکوبی را جانشین عناصر مردانه آن چون؛ ترقه بازی و پرتاب مواد منفرجه میکنند.
همین جانشینی، فضا را امن تر و مفرح تر مینماید.

البته این امر نیازمند سه تدبیر است:
🔸امکان حضور دسته جمعی زنان برای حضور در عرصه عمومی
🔸فرصت به زنان برای ورود به عرصه خیابان و تصرف محیط مردانه برای شادمانی
🔸فرصت و امکان برای پایکوبی در فضای عمومی

3⃣کارناوالی کردن جشن

تصاویر گویای آن است که علاوه بر گروه های خانوادگی، همسایه ها و هم محلی ها نیز در مراسم قاشق زنی شرکت کرده اند.
چهارشنبه سوری معمولا در گروه های خانوادگی برگزار میشود. اما اینکه بتوان آنرا از سطح خانوادگی به اجتماع محلی کشید یک اتفاق بینظیر است. با تبدیل کارناوالهای خانوادگی به محلی، سرمایه اجتماعی و انسجام محله بیشتر میشود و خودبخود نشاط جمعی مضاعف وارد عرصه عمومی میشود.عناصری که امروز کمتر در محله ها شاهد آن هستیم.

#جامعه

🌐شبکه جامعه‌شناسی علامه
@Atu_Sociology