افسون زدایی از ضریب فزاینده پولی (بخش اول). محسن یزدان پناه

افسون زدایی از ضریب فزاینده پولی (بخش اول)
محسن یزدان پناه

🔹 به تازگی فوریت طرحی در مجلس به تصویب رسید مبنی بر اینکه بانک مرکزی باید مالیات سود خرید و فروش ارز را پرداخت کند. در مقابل، هم در بانک مرکزی و همچنین بیرون از آن جمعی به این موضع واکنش نشان دادند. حرف اصلی واکنشها این بود که این پول پرقدرت است و هر ریال آن در اقتصاد لاجرم هفت برابر خواهد شد. بانک مرکزی باید "هرگونه ریال ناشی از خرید و فروش ارز را عقیم کند".

🔹 این نوشتار کوتاه به دنبال ارزیابی و جهات طرح پیشنهادی در مجلس نیست، در پی آن است که نشان دهد که تاچه حد باورهای غلطی می تواند لباس و ظاهر "علمی" به تن کند و زمینه ساز گمراهی شود. خاطرم هست زمانی که دانشجوی کارشناسی بودم در درس کلان دو، مبحث ضریب فزاینده پولی تا چه حد احساس متفاوت بودن را القا می کرد. نیروی استعاری و رمزگونۀ ضریب فزاینده (از اینکه ظاهر چیزی با واقعیت آن متفاوت است و این علم است که می تواند با کاوشش آن واقعیت زیرین و ناپیدا را کشف کند) موثر بود. با این نیرو بود که من نوعیِ می توانستم میان خودم و کسانِ عامی دیگر فاصله گذاری کنم، و خود را مجهز به عینکی (مفهوم ضریب فزاینده پولی) رمز گشا ببینم.


🔹 اما چرا ضریب فزآینده بیشتر از اینکه مسیر تبیین باشد به افسون (myth) بدل شده است؟ برای اینکه باورمندان به آن به سختی حاضر میشوند صحت و وجاهت این مفهوم را مورد پرسش قرار دهند. بااین حال، ارزیابی این مفهوم و حتی رد آن ابدا کار دشواری نیست. ادبیات منتشرشده در رد آن هم کم نیست، یکی از معروف ترین آنها مقاله بانک مرکزی انگلیس است.

🔹 ضریب فزآینده پولی بر یک روایت (داستان) استوار است. در این روایت بانک مرکزی ده تومان پول منتشر می کند، دریافت کننده پول آن را در بانک A، سپرده گذاری می کند، بانک A بعد از کسر ذخیره قانونی (مثلا ده درصد)، مبلغ نه تومان را وامدهی می کند، وام گیرنده نه تومان را در بانک B، سپرده گذاری می کند؛ این روند تا اتمام قدرت وامدهی در بانک C، D، E ، و ... ادامه پیدا می کند. برای اساس این توالی فرمول ضریب فزانده متناسب با عکس نرخ ذخیره قانونی استخراج می شود.

📲 با دوستانتان به اشتراک بگذارید 👇🏻👇🏻
t.me/joinchat/AAAAAD58ps1HeFuxDo8kBg