فرصت طلایی برای اصلاح همیشگی مساله‌ی بنزین و لزوم عرضه‌ی مازاد عرضه بنزین در بورس انرژی

فرصت طلایی برای اصلاح همیشگی مساله‌ی بنزین و لزوم عرضه‌ی مازاد عرضه بنزین در بورس انرژی

دیروز مدیرعامل شرکت پخش و پالایش عنوان کردند که پس از اجرای طرح سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین میزان مصرف روزانه‌ی بنزین در حدود بیست میلیون لیتر کاهش یافته است و به عدد هفتاد و هفت میلیون لیتر در روز رسیده‌است. در صورت پایدار بودن این کاهش مصرف در هفته‌های آینده این اولین بار در دهه های اخیر است که مازاد عرضه‌ی بنزین در ابعاد قابل توجه وجود دارد.
بر اساس آمارهای موجود حداقل از سال 68 ما وارد‌‌کننده‌ی بنزین بوده‌ایم و تنها بعد از راه اندازی پتروشیمی ستاره خلیج فارس بود که میزان واردات بنزین از حدود بیست میلیون لیتر در روز به صفر رسید.

اما وجود مازاد عرضه‌ی بیست میلیون لیتر در روز این امکان را می‌دهد که بخش خصوصی بتواند به موضوع صادرات غیر متمرکز بنزین ورود فعال بکند. غیر متمرکز بودن صادرکنندگان و ورود در زنجیره توزیع بنزین در کشورهای همسایه قطعا می تواند نقش موثری در ایجاد درآمدهای نسبتا پایدار ارزی برای کشور داشته باشد.

اما از آن مهم تر آن است که با عرضه‌ی مازاد عرضه بنزین در بورس انرژی می توانیم شاخص مناسبی از هزینه فرصت صادرات بنزین داشته باشیم و این شاخص می‌تواند نقش بسیار کلیدی را در اصلاح تدریجی قیمت بنزین داشته باشد. در این سناریو دولت به جای عنوان اعداد ثابت سه هزار تومان و هزار پانصد تومان، دو عدد که ضریبی از شاخص قیمت بنزین در بورس انرژی هستند را عنوان می‌کند (مثلا با فرض این که قیمت بنزین در بورس انرژی عدد پنج هزار تومان باشد، عدد سه هزار تومان فعلی با عدد شصت درصد شاخص جایگزین می شود) و با افزایش ماهیانه‌ی این ضریب به مرور زمان طی یک بازه‌ی دو تا پنج ساله قیمت بنزین با هزینه فرصت صادرات آن برابر می شود و عواید حاصل از آن بین مردم و دولت باز توزیع می شود.
در واقع این طرحی چیزی نیست جز همان طرحی که دو سال پیش از این در اینجا مطرح شده بود با این تفاوت که شاخص بورس انرژی جایگزین شاخص قیمت جهانی می‌شود.

حتی در صورت ایجاد عزم لازم برای اجرای طرح توزیع یکسان سهمیه بنزین بین تمام ایرانیان، شاخص قیمت بنزین در بورس انرژی و کشف هزینه فرصت صادرات می تواند نقش کلیدی در موفقیت آن طرح و بازارسازی مورد نیاز برای آن طرح ایفا بکند.

مزیت اصلی این شاخص نسبت به شاخص‌های بر پایه قیمت جهانی بنزین آن است که این شاخص به صورت درونزا خودش را با شرایط تحریم و شرایط ارزی کشور تطبیق می‌دهد و در شرایط تحریمی اختلاف آن با شاخص قیمت جهانی افزایش می‌یابد و در زمان های عادی به آن شاخص نزدیک می‌شود. بدین صورت در شرایط تحریمی انگیزه‌های بخش خصوصی برای صادرات بنزین افزایش می‌یابد که این امر می‌تواند به ایجاد درآمد پایدار ارزی برای کشور کمک شایانی بکند.

خلاصه‌ی عرایضم آن که عرضه ی بنزین مازاد در بورس انرژی و ورود بخش خصوصی به صادرات غیر متمرکز بنزین می‌تواند نقش بسیار مهمی را در کشف هزینه فرصت صادرات بنزین ایفا بکند و ایجاد این شاخص می‌تواند نقش بسیار کلیدی را در هر گونه اصلاح قیمت بنزین در آینده ایفا بکند.