پژوهش حاضر که به قلم تحلیل گران ارتش فدرال آلمان نگاشته شده، تحت سناریوی مذکور با عنوان «فروپاشی غرب و اروپا» توجه رسانه‌ای زیادی

پژوهش حاضر که به قلم تحلیل گران ارتش فدرال آلمان نگاشته شده، تحت سناریوی مذکور با عنوان “فروپاشی غرب و اروپا” توجه رسانه ای زیادی را به خود جلب کرد. هر چند که با بررسی گزارش ها و تحلیل های مختلف که از سوی اندیشکده ها و موسسات مطالعاتی در آلمان منتشر شده، می توان گفت که این سناریو حرف جدید یا دیدگاه تازه ای در مورد چشم اندازهای احتمالی آینده در اروپا را عنوان نکرده، اما خود نشانگر روند استراتژیک و نوینی است که آرام آرام در سیاست خارجی و امنیتی آلمان و اروپا در حال تغییر می باشد. نظیر این گزارش را می توان در سند راهبردی و امنیتی ارتش آلمان موسوم به “کتاب سفید” یا Weißbuch[1] مشاهده کرد. جدیدترین نسخه از کتاب سفید در سال ۲۰۱۶ منتشر شد که در آن به تفصیل از تهدیدها و چالش های سیاسی و امنیتی آلمان سخن به میان آمده است. در این سند علاوه بر تهدیدها به استراتژی ها و راه های برون رفت از چالش ها نیز پرداخته شده است. از نگاه کتاب سفید، با اهمیت ترین چالش های آینده ی آلمان چنین می باشند؛ تروریسم چند ملیتی، چالش های فضای سایبری و اطلاعاتی، درگیری میان دولت ها، دولت های شکننده و حکمرانی بد، گسترش سلاح های کشتار جمعی، امنیت مواد اولیه و تأمین انرژِی، امنیت تجارت و شبکه های ترانزیت، تغییرات آب و هوایی، مهاجرت های غیر قانونی و در نهایت بیماری های واگیردار. در گزارش دیگری از که از سوی بنیاد مطالعاتی علم و سیاست آلمان در آوریل ۲۰۱۶ منتشر شد[۲]، می توان دغدغه ی تحلیل گران و نهادهای تصمیم گیر در خصوص “فروپاشی اتحادیه ی اروپا” را جستجو کرد. تحلیل فوق که با همین عنوان به چاپ رسید، نگرانی هایی را در باب چالش های اقتصادی و تجاری عنوان کرد که مهمترین پیامدهای آن چنین می باشد؛ شکست معاهده ی شنگن در اتحادیه اروپا (بستن مرزهای آزاد)، خروج اعضای اتحادیه از بازارهای داخلی و ترک سیاست های تجاری و شکست توافقات سیاسی و تجاری در خصوص مناطق آزاد و طرح های گمرکی. طبیعتا علت این واگرایی ها، چالش هایی هاست که در طی دو سال اخیر تشدید پیدا کرده اند. طبق گزارشی که در همین مجله ی اخیر اشپیگل آمده، آینده پژوهی و ترسیم سناریوهای ریسک پذیر در آلمان مانند امریکا، بریتانیا و هلند از سُنت دیرینه ای برخوردار نیست، دلیل آن هم گرایش محافظه کارانه ای است که سیاست مداران آلمانی در رویه حکمرانی خود دارند. “ثبات” و “پیوستگی” دو اصلی است که به ویژه در دو دهه ی اخیر به عنوان خط مشی سیاسی در آلمان مد نظر قرار گرفته شده اند. اما همانطور که عنوان شد، این سُنت به دلیل افزایش خطرهای منطقه ای و جهانی، در آلمان نیز رو به گسترش است. طبق ادعای اشپیگل این گزارش راهبردی از دوسال قبل تهیه شده، یعنی قبل از برگزیت و سیل مهاجرت به اروپا و انتخابات امریکا. اما این سند، همچنان به عنوان یک سند راهبردی محرمانه باقی مانده است.

🔹 شش روند و سناریو

گزارش اشپیگل علاوه بر سناریوی “فروپاشی اتحادیه ی اروپا” به پنج سناریوی دیگر اشاره کرده است. سناریوی پنجم “تقابل شرق و غرب” را مورد بررسی قرار می دهد. بر این اساس برخی از کشورهای شرق اروپا روند همگرایی اتحادیه را متوقف و به سمت بلوک شرق تمایل بیشتری پیدا می کنند. در سناریوی چهارم “رقابت چند قطبی” عنوان شده است که طبق آن افراط گرایی در بین اعضای اتحادیه باب شده و ضمن فاصله گرفتن از اتحادیه به “مدل سرمایه ای دولت” که در روسیه اجرا می شود، روی می آورند. در کنار این سناریوها، چند پیش بینی خوش بینانه نیز وجود دارد، که شامل “جهان غرب گرا” و “محیط صلح آمیز بین المللی” می شوند. در یک سناریوی جالب دیگر آینده ی جهان دوباره به یک فضای دو قطبی تشبیه می شود که از یک سو “اروپا و امریکا” و از سوی دیگر “روسیه و چین” در آن برای حکمرانی تلاش می کنند. در این وضعیت رقابت برای بدست آوردن مواد معدنی افزایش می یابد. از همین رو ممکن است برخی از کشورهای اروپایی برای تأمین مواد معدنی خود به روسیه گرایش بیشتری پیدا کنند.بر این اساس، این احتمال وجود دارد که قدرت های بزرگ به دلیل تبادلات تجاری که در میان آنها برقرار است از رویارویی و درگیری خودداری کنند. علاوه بر این شش سناریو، شش روند نیز در زمینه ی جامعه، سیاست، اقتصاد، تکنولوژی، محیط زیست و نیروی نظامی ترسیم شده اند.

جامعه: در حالی که جمعیت در آسیا و افریقا رو به گسترش است، این روند در اروپای پیر کاهش می یابد. افزایش نابرابری های اجتماعی باعث رشد مهاجرت خواهد شد. در پی آن دولت های ملی نیز در اروپا با چالش های اجتماعی، قومی، منطقه ای و مذهبی بیشتری روبرو خواهند شد.

سیاست: نقش بازیگران غیردولتی و دولت های غربی اهمیت بیشتری پیدا می کند. استراتژی و جهت گیری های چین و روسیه نامعلوم خواهد بود و اتحادها و ائتلاف های کوتاه مدت با تشکیل خود باعث درگیری های پیش بینی نشده ای می شوند.