در دانشگاه استیونس نیوجرسی اقتصاد درس میدهم. حوزه تخصصم اقتصاد خرد کاربردی، اقتصاد انرژی و منابع طبیعی، مدیریت ریسک و کنترل بهینه تصادفی است. به علوم انسانی هم علاقهمندم. مسایل توسعه و سیاستگذاری ایران را دنبال میکنم و گاهی چیزهایی مینویسم.
مصاحبه با ایرنا در مورد «یارانه برابر برای همه ایرانیان» (بخش دوم)
مصاحبه با ایرنا در مورد «یارانه برابر برای همه ایرانیان» (بخش دوم)
ایرناپلاس: کارکرد این سیاست را موقتی میدانید یا در بلندمدت نیز میتواند با اعمال تغییراتی مورد استفاده قرار گیرد؟
قدوسی: همانطور که گفتم این سیاست ایدهآل نیست و بهنوعی مربوط به برههای است که گذر از دوره یارانههای کالایی مسرفانه، ناکارا و نابرابر به دوره مصرف کارای منابع اتفاق میافتد. این سیاست باید برای چند سال مشخص (مثلاً پنج سال) تعهد شود، ولی در پایان این دوره منقضی (Phase Out) شده و جای خودش را به روشی بدهد که همه جای دنیا رایج است. روش رایج هم باید آزادسازی بازار بنزین، دریافت مالیات از بنزین آزاد، آزادسازی بازار خودرو و اجازه دسترسی مصرفکنندگان به خودروی ارزان کممصرف، گسترش حمل و نقل عمومی و در عوض، پرداخت تور حمایتی و تأمین اجتماعی به اقشار محروم باشد. طول این دوره مثلاً پنجساله هم باید سهمیه فردی با یک نرخ مشخص (مثلاً سالیانه پنج درصد) کم شود تا عرضه کل با کاهش مصرف همسو شود.
بر این نکته کلیدی هم باید تأکید کنم که یارانه انرژی یک حق نیست و بیشتر یک معضل تاریخی است که از گذشته اقتصاد ایران به ما ارث رسیده است. در نتیجه با چنین طرحهایی نباید این انتظار ایجاد شود که قرار است یارانه انرژی تا ابد پرداخت شود. هدف باید حرکت به سمت حذف یارانه انرژی و در مقابل، ارتقای کیفیت آموزش و بهداشت و تأمین اجتماعی باشد.
**یک بدل نزدیک به آزادسازی قیمت
ایرناپلاس: بهتر نیست به جای این طرح، قیمت حاملهای انرژی بهتدریج آزاد شود و به قیمت واقعی خود برسد؟
قدوسی: در حالت ایدهآل بله، من هم با شما موافقم. این سیاست که گفتید یک گزینه جایگزین است که روی کاغذ و از دید تحلیل اقتصادی بهتر از سیاست پیشنهادی فعلی است. مشکل این است که متأسفانه پس از دو دهه تلاش برای اجرای سیاستهایی از این نوع، هیچکدام در عمل اجرایی نشده و امیدی هم به اجرای آن نیست. در واقع بهتر بود که از همان دهه هفتاد و هشتاد شمسی قیمت حاملهای انرژی با یک شیب مشخصی آزاد میشد و معضلی که الان کشور سالها است با آن روبهرو است، نزدیک 15 سال پیش پایان مییافت. متأسفانه مداخله مجلس هفتم در طرح به اصطلاح تثبیت قیمتها عملاً این اصلاح ساده و استاندارد را نزدیک به دو دهه به تأخیر انداخت. به علت اینکه به نظر میرسد روشی که گفتید فعلاً در بستر موجود قابلاجرا نیست، سیاست جایگزین، به قول اقتصاددانان بهعنوان یک بهینه دوم (Second Best) پیشنهاد شده است. البته در عمل وقتیکه سهمیهها امکان مبادله داشته باشند، قیمت تعادلی بازار بهسرعت به قیمت آزاد نزدیک میشود و بنابراین در این طرح، قیمت بنزین در همان سال اول آزاد میشود.
(ادامه در پست بعدی ...)
تماس با نویسنده @hamed_ghoddusi
@hamedghoddusi