تحلیلی بر اقتصاد از نگاه تاریخ و بهترین تحلیل های اقتصادی تماس با مدیر کانال: @Mokhtari_Ali
☑️✏️کارخانه‌های تولید مدرک (بخش ۵).. [گزیده مقاله میثم هاشم‌خانی
☑️✏️کارخانه‌های تولید مدرک (بخش ۵)
[گزیده مقاله میثم هاشم‌خانی
در هفته‌نامه «تجارت فردا» با موضوع:
چارچوب سیاست‌گذاری برای اصلاح کردن انحراف شدید انگیزه‌های رقابتی در دانشگاه‌های کشور]
☑️ ویروس «انحصار» در دانشگاه آزاد
در تحلیل عملکرد دانشگاه آزاد، باید توجه کنیم که وجود این دانشگاه، ۲ فایده کلیدی داشته است. در درجه نخست این دانشگاه توانسته از خروج بخشی از متقاضیان تحصیلات دانشگاهی به خارج از کشور جلوگیری کند و در درجه بعد توانسته است با توسعه شعبات خود در مناطق محروم‌تر کشور، فرهنگ مطالعه و علم‌آموزی را به این مناطق توسعه دهد. اما در عینحال، دانشگاه آزاد از ویروس «انحصار» و «فقدان رقابت» رنج می‌برد و ضعف‌های کیفی این دانشگاه، عموما ناشی از این مساله است.
به عنوان مثال، در اقتصادهای توسعه‌یافته در کشورهای توسعه‌یافته، صدها دانشگاه کاملا غیردولتی وجود دارد که برای جذب دانشجویان بیشتر، هم در زمینه شهریه، هم در زمینه کیفیت آموزش و هم در زمینه اصلاح مکرر برنامه درسی به شکل سازگار با نیازهای بازار کار، با هم رقابت دارند. همین رقابت باعث شده است که مثلا بسیاری از دانشگاه‌های غیردولتی مستقر در اقتصادهای توسعه‌یافته، هر سال گزارش مناسبی از میزان موفقیت فارغ‌التحصیلان خود در بازار کار منتشر کنند. در اقتصادهای توسعه‌یافته یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رقابت دانشگاه‌های دارای شهریه برای جذب دانشجویان، ارایه گزارش عملکرد شغلی و مالی فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها است. هر دانشگاهی سعی می‌کند در این زمینه گزارش شفاف ارایه دهد. اما طبیعتا تا زمانی که دانشگاه آزاد دارای یک انحصار وسیع در ارایه «مدرک دانشگاهی دارای شهریه» باشد، این دانشگاه هیچ انگیزه‌ای برای ارایه گزارش عملکرد فارغ‌التحصیلان‌ش در بازار کار نخواهد داشت. دانشگاه آزاد از ویروس «انحصار» رنج می‌برد. تا این انحصار شکسته نشود و رقابت کافی در این حوزه شکل نگیرد، محال است بتوانیم با بخشنامه و توصیه و تقاضا، رکود کیفی دانشگاه آزاد را اصلاح کنیم.
وضعیت انحصاری دانشگاه آزاد، درست مشابه انحصار فعلی ایران خودرو در بازار عرضه اتومبیل، یا وضعیت ۱۵ سال پیش بانک‌های دولتی یا وضعیت ۱۰ سال پیش شرکت همراه اول است. همان‌طور که شکسته شدن انحصار در بانکداری و عرضه سیمکارت موبایل باعث شد شرکت‌های دولتی این ۲ حوزه هم پویاتر بشوند، توسعه رقابت در زمینه «تحصیلات دانشگاهی دارای شهریه» هم قطعا باعث می‌شود بسیاری از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد شکوفا شوند.
☑️ سم «دوپینگ» در دانشگاه‌های دولتی
در دانشگاه‌های دولتی (مشابه شرکت‌های دولتی)، انحراف انگیزه‌های مدیران ناشی از ۳ عامل کلیدی است:
۱) مقدار بودجه دانشگاه‌های دولتی عمدتا تابعی از میزان لابی با مقامات دولتی و حاکمیتی است، نه تابعی از میزان موفقیت در جذب دانشجو از طریق ارائه آموزش باکیفیت و کاربردی
۲) استمرار مدیریت مدیر هر دانشگاه، عمدتا تابعی از میزان ارتباط مدیر مربوطه با مقامات دولتی و حاکمیتی است، نه تابعی از عملکرد وی در ارتقای جایگاه دانشگاه یا عملکرد در ایجاد شبکه هم‌افزا بین دانشجویان و فارغ‌التحصیلان و کارآفرینان. چه بسا که هر اقدام خلاقانه از سوی مدیر یک دانشگاه دولتی که پیش‌بینی شود جایگاه آن دانشگاه را ارتقا دهد، به سرعت لابی سیاسی از سوی دانشگاه‌های موفق‌تر (که جایگاه خود را در خطر می‌بینند) را تحریک کرده و عمر مدیری که پایه‌گذار آن اقدام خلاقانه بوده است را به سر آورد.
۳) هر برنامه خلاقانه‌ای، چه ارائه یک درس جدید باشد، چه ارائه یک رشته جدید، چه تشکیل شبکه ارتباطی وسیع بین دانشجویان و فارغ‌التحصیلان و کارآفرینان، چه ایجاد شرایطی برای جذب کمک‌های مالی خیرخواهانه وسیع برای دانشگاه، به‌صورت بالقوه ممکن است با یک بخشنامه دولتی متوقف شده و حتی منجر به توبیخ مدیر مربوطه شود.
خلاصه آنکه تا ۳ مورد فوق برقرار است، چه تحصیل در دانشگاه‌های دولتی رایگان باشد و چه دارای شهریه، امیدی به پویایی فضای دانشگاهی دولتی در ایران نیست.
ادامه دارد . . .
✍️ میثم هاشم‌خانی
متن کامل مقاله در هفته‌نامه «تجارت فردا»:
goo.gl/RBbwV2
〰〰〰〰〰〰
کانال «اقتصاد اجتماعی»
@Social_Economics