☑️✏️ «دیپلماسی اقتصادی»، یعنی «فقط» التماس برای فروش نفت؟

☑️✏️«دیپلماسی اقتصادی»، یعنی «فقط» التماس برای فروش نفت؟


در تحلیل پیشین با عنوان «فرمول تحریم‌ناپذیر شدن در قرن ۲۱» (متن کامل: t.me/social_Economics/1137 )، سه نکته را مطرح کردم:

اول: «تنها» ماموریت دستگاه دیپلماسی اقتصادی ما نباید التماس برای «فروش نفت» یا «خرید هواپیما» باشد. در طراحی تعاملات برنده _ برنده بین‌المللی، چه بسا «برجام اقتصادی» با کشورهای همسایه، به اندازه «برجام سیاسی» با کشورهای ۱+۵ مهم باشد.

دوم: در قرن ۲۱، هر چه اقتصاد کشوری با اقتصاد جهانی درهم‌تنیده‌تر باشد، آن کشور «تحریم‌ناپذیر» تر است. مثلا ترکیه و پاکستان و مالزی، هر کدام با بیش از ۱۵۰ کشور معاهده «تجارت آزاد» دارند (در مقابل «یک» پیمان تجارت آزاد ایران با سوریه). نتیجتا حتی در صورت بروز اختلافات سنگین بین این کشورها با امریکا یا اتحادیه اروپا یا چین، تحریم کردن آنها، ده‌ها برابر سخت‌تر از ایران است.

سوم: در دستگاه «دیپلماسی اقتصادی» برای رسیدن به اقتصادی «مقاوم»تر، «غیر نفتی»تر و «تحریم‌ناپذیر»تر، باید: اولا، مطالبه اصلی از ۱ + ۵ را، عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) قرار دهیم. ثانیا، مذاکرات «تجارت آزاد» با کشورهای هم‌فرهنگ و دارای سطح توسعه‌یافتگی اقتصادی مشابه خودمان، مثل عراق و ترکیه و پاکستان و افغانستان و هند را، آغاز کنیم. ثالثا، قوانین «خودتحریم‌گر» مثل ممنوعیت خرید ساختمان و هتل در ایران توسط خارجیان را، لغو کرده و قوانینی «آسان» و «یکسان»(دقیقا مشابه قوانین سرمایه‌گذاران ایرانی) را برای سرمایه‌گذاری خارجیان در ایران وضع کنیم.

پس از انتشار تحلیل فوق، نقدهای متعددی را دریافت کردم که منتخبی را به همراه پاسخ‌های خودم، ذکر می‌کنم:

☑️نقد (۱): پیمان تجارت آزاد با همسایگان، با نام‌گذاری مقام معظم رهبری برای امسال (حمایت از تولید ملی) مغایر است.
پاسخ هاشم‌خانی: حمایت از تولید ملی، منحصر به توزیع «رانت» (اهدای وام بدون بهره و مواد اولیه ارزان و دلار دولتی به نورچشمی‌های دولت و حاکمیت) نیست. انعقاد پیمان تجارت آزاد با کشورهای همسایه، دسترسی به بازاری بزرگ‌تر را برای همه تولیدکنندگان ایرانی تضمین می‌کند که در نتیجه تولیدکنندگان رقابت‌پذیر ما می‌توانند با دسترسی به «اقتصاد مقیاس» (Economies of Scale) و در نتیجه رشد تیراژ و کاهش سریع قیمت تمام‌شده، به تولید و اشتغال بیشتری برسند.
ضمنا بند (۱۲) سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی» (ابلاغ‌شده توسط رهبری در بهمن ۹۲)، صراحتا به این موضوع پرداخته: «کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از طریق: توسعه پیوندهای راهبردی با کشورهای منطقه و جهان بویژه همسایگان»

☑️نقد (۲): پیمان تجارت آزاد، حتی با عراق و افغانستان و آذربایجان، باعث ورشکستگی وسیع تولیدکنندگان ایرانی می‌شود.
پاسخ هاشم‌خانی: پیمان تجارت آزاد با کشورهای هم‌سطح ما، ۳ نتیجه دارد: رونق کسب‌وکار تولیدکنندگان رقابت‌پذیر ما (با استانداردهای رقابت‌پذیری بین‌المللی) را بیشتر می‌کند، تولیدکنندگان رقابت‌پذیر جدیدی از طریق سرمایه‌گذاری مشترک کارآفرینان ایرانی و کارآفرینان کشور مقابل ایجاد می‌کند، و بخشی از تولیدکنندگان غیررقابتی (و عموما رانتخوار) ایرانی را هم ورشکست می‌کند که به معنای هدایت منابع سرمایه‌ای آنان به‌سوی ۲ دسته تولیدکننده پیشین خواهد بود. برآیند این ۳ پدیده، با فرض طراحی هوشمندانه جزئیات پیمان «تجارت آزاد»، منافع برنده _ برنده را برای اقتصاد هر ۲ کشور امضاکننده پیمان تجارت آزاد، ایجاد می‌کند. دقیقا به همین دلیل، کشورهایی مثل مالزی و امارات و ترکیه و امثالهم، هر کدام با بیش از ۱۵۰ کشور، پیمان تجارت آزاد دارند.

☑️نقد (۳): با توجه به حجم اقتصاد ما، بعید است هیچ وقت حجم تجارت خارجی ما به حدی برسد که «تحریم‌ناپذیر» شویم.
پاسخ هاشم‌خانی: می‌توان به سطح «تحریم‌پذیری» اقتصاد هر کشور نمره‌ای بین صفر تا ۱۰۰ داد که این نمره، با «درهم‌تنیدگی اقتصاد آن کشور با اقتصاد سایر کشورها»، نسبت عکس دارد. پس پیمان‌های تجارت آزاد، تحریم‌پذیری ما را صفر نمی‌کنند، اما آن را کاهش می‌دهند.

☑️نقد (۴): اولویت ما باید«سیاست داخلی» باشد، بعد در پی بهبود دیپلماسی باشیم.
پاسخ هاشم‌خانی: اگر هم اولویت را به بهبود اوضاع سیاسی داخلی بدهیم، دستگاه «دیپلماسی اقتصادی» را نمی‌توانیم تعطیل کنیم. پس بلافاصله باید بگوییم که اولویت دستگاه دیپلماسی ما در حوزه اقتصاد، چه باشد؟ این باشد که از کشورهای ۱+۵ خواهش کنیم نفت‌مان را بخرند؟ یا خواهش کنیم به ما هواپیما بفروشند؟ یا اینکه سعی کنیم موانع تجارت آزاد ایران با کشورهای همسا