تقیه مذهبی در تشیع سیاسی … محسن حسام مظاهری …۱

🔻تقیه مذهبی در تشیع سیاسی🔻


✍ محسن حسام مظاهری


1
در چند سال اخیر در محافل مذهبی کاربرد تعبیر "شهادت" برای سالروز رحلت پیامبر رواج یافته‌ و در تبلیغات مجالس و هیئتهای عزاداری 28 صفر ازین تعبیر استفاده می‌شود. امری که نشاندهنده برجسته‌سازی سویه‌های هویتی در تشیع ایرانی است.


2
اما نکته قابل تامل، روند رو به رشد کاربرد این تعبیر در محافل و هیئتهای مذهبی سیاسی (انقلابی) است. تعبیری که آشکارا سویه هویتی و فرقه‌ای داشته و استعمال آن منطقا مغایر با سیاست‌های مذهبی جمهوری اسلامی نظیر وحدت و تقریب مذاهب است. با این اوصاف کاربرد این تعبیر توسط هیئتهای حامی نظام چه توجیهی می‌تواند داشته باشد؟


3
به نظر می‌رسد مسئله فراتر از این مصداق جزئی است. در سالهای اخیر، بین ذائقه/مصرف سیاسی و ذائقه/مصرف مذهبی (مناسکی) جوانان هیئتی حزب اللهی فاصله‌ی محسوسی پدید آمده: آنها عملا در سیاست مقلد آیت‌الله خامنه‌ای و در دینداری (یا لااقل در مناسک) مقلد آیت‌الله وحید خراسانی اند؛ ذائقه سیاسی‌شان با نظرات اولی مطابق است و ذائقه مناسکی‌شان با مواضع دومی.
نمونه‌های بسیاری می‌توان برای این امر برشمرد. از موارد کلی‌تر مثل بی‌اعتنایی به وحدت اسلامی و الزامات آن گرفته تا مثال‌های جزئی مثل تخطی از توصیه رهبری به پرهیز از لخت‌شدن در سینه‌زنی.


4
به این موضوع می‌توان از منظری کلان‌تر هم نگریست. فرهنگ مذهبی مانند دیگر شاخه‌های فرهنگ عمومی در جامعه ما به دو صورت "رسمی" و "غیررسمی" تقسیم می‌شود. فرهنگ مذهبی رسمی همانی است که در رسانه‌های عمومی و تریبون‌ها و سازمان‌های مذهبی و از زبان مقامات و مسئولان و روحانیت نزدیک به حاکمیت می‌شنویم. آنچه که در ظاهر و روی صحنه نمایش داده می‌شود: تشیع مطلوب حاکمیت. اما به موازات این فرهنگ رسمی، در محافل و مجامع مذهبی یک فرهنگ مذهبی غیررسمی حیات دارد که در بسیاری موارد با بدیل رسمی اش متفاوت است. و این تفکیک، همانطور که گفتم، حتی مذهبی‌های حامی نظام را هم دربر می‌گیرد. با صورت جدیدی از مفهوم "تقیه" مواجهیم که مخصوص حاملان تشیع سیاسی و از محصولات حکومت دینی است؛ تقیه‌ای این بار نه برای حفظ مذهب و جامعه شیعه بلکه برای حفظ قدرت و نظام سیاسی کاربرد دارد؛ تقیه‌ای که فاصله‌ی بود و نمود مذهبی را توضیح می‌دهد. فاصله‌ی روی صحنه گفتار مذهبی و پشت صحنه رفتار مذهبی را. بنابراین برای شناخت واقعیت گرایش دینی این افراد، به‌جای سخنرانی‌های عمومی در مجامع رسمی باید به روضه‌ها و مولودی‌ها (و چه بسا "عمرکشان"ها)ی خانگی و خصوصی‌شان سرک کشید: اتفاقات واقعی در پشت صحنه نمایش سیاسی رخ می‌دهند.

درهمین ارتباط:
https://t.me/mohsenhesammazaheri/546


1398/8/5

@religionandsociety