«ساکن خیابان ایران» (معرفی کتاب). [بخش اول از سه بخش].. زهره سروشفر

🔻«ساکن خیابان ایران» (معرفی کتاب)🔻
[بخش اول از سه بخش]

✍🏻زهره سروشفر

🔹«ساکن خیابان ایران: مسایل و چالش­ های دینداری در جمهوری اسلامی» اثری از محسن حسام مظاهری است که در قالب مجموعه مقالات توسط نشر آرما منتشر شده است. در این اثر مظاهری مقالات و مطالبی را که در سال­‌های گذشته در برخی نشریات یا در فضای مجازی منتشر کرده، گرد آورده است. با اینکه مطالب این کتاب موضوعات گوناگون و متنوعی دارند اما در مجموع می­‌توان چند موضوع کلی را در این اثر تشخیص داد: مسأله شیعه و سنی، تناقضات دینداری در دوران پس از پیروزی انقلاب و رابطه دین و حکومت در دوران پس از انقلاب.

🔸«ساکن خیابان ایران» را می توان اثری دانست که به حکومت دینی در دوران پس از انقلاب در عرصه دینداری جامعه، تحولات حکومت در ارتباط با دینداری و نیز تحولات دینداری در ارتباط با چنین حکومتی پرداخته و مسائل و تناقضات ناشی از زیستن در سایه یک حکومت دینی را برای دینداری و دینداران برشمرده است؛ همچنین شکست سیاست‌های حکومت در این دوران در خصوص رشد و گسترش دینداری و مشخص کردن جهت و مسیر آن را خاطرنشان کرده است.

🔹مقاله اول «برزخ آرمان گرایی و واقع گرایی: جمهوری اسلامی و دوگانه فارابی ـ ابن خلدون» نام دارد. پرسش اصلی مقاله این است که حاکمان و روشنفکران در دوران جمهوری اسلامی رویکردی شبیه فارابی نسبت به جامعه و مسائل آن اتخاذ کرده‌اند و یا شباهت بیشتری به ابن خلدون دارند؟ فارابی رویکردی خیالی و انتزاعی در خصوص جامعه دارد و «مدینه فاضله»‌ای که ترسیم کرده است در عالم واقع امکان بروز و ظهور ندارد اما برخلاف وی، ابن خلدون با رویکردی واقع گرایانه و عینی به تحلیل جوامع پرداخته است. مظاهری معتقد است مسئولان، متولیان و تصمیم‌سازان جمهوری اسلامی در این سال‌ها بیشتر فارابی‌گونه به وعظ و خطابه پرداخته و به ترسیم مدینه فاضله مدنظرشان همت گماشته‌اند در حالی که امروزه ما بیشتر به سیاستمدارانی با رویکرد ابن خلدونی نیاز داریم. «کسانی که منطق اداره جامعه را از دل متن واقعیت تجربی و عینی کشف کنند و نه در خطابه‌های انتزاعی و خیالی.» (۳۵)

🔸در مقاله دوم «شمال مردانه ـ شمال زنانه: از البرز تا خزر: جغرافیا، فرهنگ، سیاست» مظاهری تلاش می‌کند از خلال بیان تحولات رابطه میان حکومت‌ها با منطقه جغرافیایی شمال کشور، نشان دهد چگونه سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی موجب شکل‌گیری چیزی خلاف جهت خواست این سیاست‌ها شده است. در طول تاریخ و تا پیش از روی کار آمدن رضاشاه، شمال خصلتی «مردانه» داشت زیرا پشت کوهستان‌های وحشی و خشن پنهان شده بود و دست نیافتنی می‌نمود؛ به همین علت هیچ حکومتی نتوانسته بود منطقه شمال ایران را تحت حاکمیت خود درآورد و این منطقه به مکانی برای مقاومت در برابر حکومت‌ها و مبارزه علیه آنها تبدیل شده بود. اما رضاشاه که خود از خطه شمال بود، برای آباد کردن این سرزمین و تحت حاکمیت درآوردن آن تلاش فراوان کرد و راه‌های ناهموار را هموار نمود و جاده‌ها و راه‌های بسیار به سوی آن کشید. از آن به بعد شمال ویژگی‌ای «زنانه» یافت زیرا طبیعتی زیبا و هوایی لطیف داشت و از این رو به جای مکانی برای جنگ و مبارزه به مکانی برای تفریح و خوش‌گذرانی تبدیل شد. شمال برای انقلابیون به استعاره‌ای از گناه و مظهر فساد رژیم پهلوی بود و به همین علت پس از پیروزی انقلاب سعی کردند آن را «سالم‌سازی» کنند اما در دوران پس از جنگ مجددا شمال مسیر زنانگی در پیش گرفت با این تفاوت که این بار حکومت نه تنها مشوق آن نبود بلکه در مقابلش نیز قرار داشت؛ این گونه بود که شمال مجددا تبدیل به استعاره مقاومت شد.

🔹«دینداری مردانه و زنان حاشیه نشین» عنوان مقاله بعدی است. در این مقاله مظاهری سعی در پرداخت این ایده دارد که فضاها و امکان عمومی مذهبی فضاهایی عمدتا مردانه هستند که در آنها زنان در متن و فضای اصلی جایی ندارند و معمولا به حاشیه‌ها رانده می‌شوند. وی دو علت را برای مردانه شدن دیندرای در ایران ذکر کرده است. عامل اول فقهی است و عامل دوم محدودیت‌های عرفی ـ اجتماعی. عوامل فقهی مانند ترتب مردان بر زنان در صف نماز جماعت و خواندن صیغه مسجد. عواملی مانند فضای مردانه مدیریت مکان‌های مذهبی و برهم خوردن راحتی مردان با حضور زنان در این فضاها و نیز اعتقاد برخی از مسئولان این فضاها به اینکه زنان باید پنهان شوند زیرا باعث آلودگی محیط می‌شوند، جزو عوامل اجتماعی است. مظاهری معتقد است باید هر چه سریع‌تر برای این تبعیض‌ها و ناعدالتی‌ها فکری شود تا زنان دیندار و تحصیلکرده نسل جوان بر علیه این شرایط نشوریده‌اند.

#جامعه‌شناسی_تشیع
#معرفی_کتاب

ادامه مطلب ⬇️

@religionandsociety