مرجع محتوای تخصصی مطالعات اجتماعی دین: نشستها، همایش ها، پایان نامه ها، معرفی کتاب، مقالات، پژوهشها و یادداشتهای تحلیلی. اطلاع رسانی، تبادل و دریافت مطلب: مریم محمدی اکمل @maryam_mohamadiakmal
مبیت.. مهدی فردوسی مشهدی
🔻مَبیت🔻
✍مهدی فردوسی مشهدی
برخی از شیعیان ایران پایان ماه صفر (نخستین شب ربیع اول)، چند ساعت پیش از نماز صبح، بر درِ هفت مسجد میکوبند و بدین شیوه پایان دو ماه عزاداری و آغاز ماه شادمانی فاطمه زهرا (س) را اعلام میکنند و میگویند که میخواهند از دستان ایشان عیدی بگیرند و حاجات خود را برآوَرند. آنان در آغاز اجرای این آیین، تنها بر در میکوبیدند؛ سپس نماز میخواندند، اما اکنون پس از ناله و گریه کردن بر در مسجد، شیرینی و شکلات و... هم پخش میکنند، دعای توسل میخوانند، شمع روشن میکنند، درگاه مسجد را آب میپاشند و جارو میکنند؛ آنگاه نماز میخوانند (salat.ir/reader.htm.php?read=dialog&id=139).
این آیین نوپدید به اقتفای «مَبیت» علی بنابیطالب (ع) صورت میپذیرد. ایشان چنین شبی را در «بیت» پیامبر سر کرد تا ایشان از مکه به مدینه بگریزَد. بیت، جایی است که آدمی شب در آن میماند. ماندن در آنجا، «بیتوته» و «مبیت» و «بیات» است؛ یعنی سپری شدن شب بر آدمی در بیت یا هر مسکَن دیگری.
توجیه آن شیعیان در تأسیس این آیین، بر پایه الگوپذیری از نخستین امام شیعیان استوار است. میگویند یا میپرسند: «مگر نباید به امام خود اقتدا کنیم؟»، «مگر شبزندهداری مستحب نیست؟»، «مگر خواندن نماز در مسجد مستحب نیست؟»، «مگر روشن کردن شمع و پخش شیرینی، تعظیم شعائر نیست؟».
اگر این رفتارها را از یکدیگر تجزیه کنیم، به تنهایی بدعتآمیز نمینمایند، اما ترکیب آنها با هم، به پیدایی منسک و رسمی میانجامد که بدیع است. دیدهام که برخی از کارشناسان مذهبی با عنوان «دَق الباب مساجد در شب نخست ماه ربیع» به تخطئه این رفتار و آیین پرداخته و آن را «خرافی» شمرده و به درستی گفتهاند: این آیین هیچ مستنَدی ندارد، اما و هزار اما، این نکته را ناگفته گذاردهاند که بسیاری از آیینهای رایج، به همین اندازه بدیع و نامستنَدَند.
درباره نخستین روز ماه ربیع دستکم گفتهاند: «صومُه منقول و فضلُه مقبول» (علی بنموسی بنطاوس، اقبال الاعمال، ج 2، ص 592)، اما آیینهایی را بنگرید مانند «همایش شیرخوارگان حسینی» که هیچ نشانی در هیچ منبع تاریخی و روایی ندارند! این همایش را سیزده سال پیش تأسیس کردهاند و «مجمع جهانی حضرت علیاصغر» آن را پشتیبانی میکند؛ چنانکه در هشتصد شهر ایران برگزار میشود و چند صد هزار زن و کودک در آن شرکت میکنند و هر سال پیرایهای بر مناسکَش میافزایند.
معیار بدعتآمیزی یا بدعتخیزی و معقول یا خرافی بودن آیینهای نوپدید چیست؟ برخی از کارشناسان مذهبی، بر یک بام میایستند، اما در دو حال و هوا حرف میزنند. پیادهروی به مناسبت وَفیات پیشوایان دینی و کاروانهای راهیان نور و جشن عاطفهها و دَهها آیین دیگر، نوپدید و از دید معرفتشناختی و الاهیاتی بدعتخیزَند، اما دریغ که با رویکردهای جامعهشناختی بررسی نشدهاند.
تناقضِ تصویب برخی از رسمهای نو و تخطئه شمار دیگری از آنها؛ یعنی انسداد باب عقلانیت نظری در این زمینه. البته باب عقلانیت عملی در این باب مفتوح است. شرح مواجهه نظری و عملی را با مناسک دینی در جُستار «سوگواریهای جدلیُ الطرفین» آوردهام.
🔰منبع: دین آنلاین
@religionandsociety