محیط زیست و ارزشهای فرامادی. قسمت اول.. ✒شهروز فروتن کیا- جامعه شناس

محیط زیست و ارزشهای فرامادی
قسمت اول

✒شهروز فروتن كيا- جامعه شناس

با ظهور شواهدي مبني بر تغيير در ارزش هاي اساسي که در كشورهاي پيشرفتۀ صنعتي از دهۀ 1960 آغاز شد، ارزش هاي مادي شروع به جايگزين‌شدن توسط چيزي شده بودند كه ارزش‌هاي فرامادي ناميده مي شد. اين تغيير به اصطلاحات مادي گرايي و فرامادي گرايي مفهوم‌سازي شد.

مؤلفۀ مرکزی ارزش های فرامدرن، فرامادی گرایی است. اصطلاح فرامادی گرایی اشاره به مجموعه ای از اهداف دارد که بعد از رسیدن مردم به امنیت مادی، بر آنها تأکید می شود. چراکه آنها به امنیت مادی رسیده اند. ظهور فرا مادی گرایی، نمایانگر وارونگی و معکوس‌شدن دیدگاه‌ها نیست، بلکه صرفاً یک تغییر در اولویت‌هاست. فرا مادی گرایان برای امنیت مادی و اقتصادی ارزش منفی قائل نیستند؛ بلکه همانند افراد دیگر برای آنها ارزش مثبتی نیز قائل هستند. اما آنها برخلاف مادی‌گرایان، اولویت بیشتری به ابراز وجود و کیفیت زندگی می دهند.
اینگلهارت، عضو پیشرو این دیدگاه، می گوید که ارزش های مردم غرب از تأکید زیاد بر رفاه مادی و امنیت جانی، به تأکید بیشتر بر کیفیت زندگی تغییر کرده است. به نظر اینگلهارت حس زیبایی‌طلبی کم‌و‌بیش جهانی است، اما مردم گرسنه، بیشتر به دنبال غذا هستند، تا رضایت زیبایی‌شناختی.
اینگلهارت دلیل اصلی این تحول در جوامع غربی را امنیت اقتصادی و جانی بی‌سابقۀ پس از جنگ جهانی دوم دانسته و معتقد است که در این کشورها دولت رفاه عمومی، ظهور گسترده ای داشته است. این تحولات باعث تغییر نگرش کلی افراد در زندگی شان شده است .

تعریف و تقسیم بندی‌ای که اینگلهارت از ارزش ها ارائه می‌دهد، به‌صورت ارزش‌های مادی/ فرامادّی و مبتنی بر مفهوم سلسله‌مراتب مازلو است. او نیاز های زیست‌شناختی (امنیت اقتصادی) و نیاز امنیتی (امنیت جانی) را به لحاظ اینکه مستقیماً به حیات طبیعی ربط دارند، به‌عنوان نیازهای مادی (طبیعی) در نظر گرفته و ارزش های متناظر بر آنها را ارزش های مادی نام نهاده است و بقیۀ نیاز ها، یعنی نیاز به عزت نفس، زیبایی شناسی و تحقق نفس را تحت عنوان کلی نیاز های اجتماعی و خودشکوفایی نام نهاده است و ارزش های متناظر با آنها را نیز ارزش‌های فرامادی نام نهاده است.

او در بیان سلسله‌مراتب نیازها، معتقد است که اگر مردم، فقیر و گرسنه باشند، نمی توانند به جز بقا، به ارزش های دیگری فکر کنند، بلکه اولویت ارزشی آنها، برآورده‌کردن نیازهای اولیه شان است. تنها در صورت گذر افراد از این نیازها، شرایط برای توجه به زیبایی شناختی و رضایت ذهنی فراهم می شود. به اعتقاد وی، اين ارزش ها و تغييرها مي تواند به‌صورت تأكيدي بر آزادي شخصي و سياسي، مشاركت و اظهار نظر بيشتر در مورد حكومت، اجتماع و شغل، برابري، مدارا با اقليت ها و كساني كه عقايد مخالف دارند، پذيرش ايده‌ها و سبك هاي جديد زندگي، حفاظت از محيط زيست و توجه به كيفيت مسائل زندگي تبلور يابند.
با توجه به تقسیم بندی اینگلهارت، توجه به محیط زیست و احساس مسئولیت در قبال آن، ذیل نیازهای فرامادی و شاخۀ زیباشناختی ذهنی قرار می گیرد. براساس اين نظريه، علاقه به محیط زیست ارزشی فرامادی است و نگرش های محیط‌مدارانه در بین افراد مرفه وجود دارد، زیرا نیاز های مادی آنان از غذا تا امنیت ارضا شده است. بنابراين کشور های در حال توسعه نمی توانند توجه زیادی به مسائل زیست‌محیطی نشان دهند، زیرا آنها نیازهای اساسی خویش را برطرف نکرده‌اند.
@shahrouzforoutankia1968