توده چیست؟

توده چیست؟
✍ کامران مرادی


برد تیم #ملی‌ایران مقابل مراکش موجب حضور مردم خیابان‌ها برای جشن و پایکوبی گشت؛ این حضور را اگر در کنار حضورهای دیگر که بعضا محتوای متضادی با چنین پای‌کوبی دارد (همچون اعتراضات دی‌ماه یا سوگواری برای پاشایی و یا شادی برای رای آوردن حسن روحانی) بگذاریم پرسشی بنیادی را مطرح می‌سازد که اساسا #توده مردم چیست و چگونه کارکردهای مختلفی از خود به نمایش می‌گذارد؟
با توجه به بررسی حرکت‌های توده‌ای که اساسا به سان موج‌های کوتاه برد و کوتاه مدت‌اند می‌توان به نحوی امر توده‌ای را شناخت. به نظر توده مردم به سان فضایی تهی است که محتواهای مختلفی قادر است چنین فضایی را پر نماید، فارغ از این که این محتوا با محتوای پیشین این فضا متضاد و یا در یک راستا باشد. درک توده به عنوان یک فضای تهی یا به بیان دقیق‌تر محملی برای قرار گیری هویت‌های گوناگون در آن ابزاری نظری را برای #آشنایی‌زدایی از فهم‌های رایج از عملکرد توده‌ای را برای ما فراهم می‌آورد. به عنوان مثال اینگونه تصور می‌شود که حضور توده در خیابان برای شادی یا اعتراض به نوعی تلاش برا تخلیه هیجانات و هر شکلی از انرژی است؛ اما با انگاشتن توده همچون فضایی تهی که گویا قرار است محتواهای مختف همچون هویت‌های گوناگون آن را پر نماید یا به آن شکل‌بخشد، تلقی حضور توده همچون تخلیه واژگون می‌شود چراکه از آنجاکه توده فضایی تهی‌ست حضورش به واسطه رخداد‌های گوناگون به نوعی بارگذاری محتوا یا هویت جدید را بازنمایی می‌دهد. لذا حضور توده نه تلاش پسینی برای تخلیه هیجانات مشتق شده از رسوب هویتی بلکه بازنمایی بارگذاری هویت دی در این فضای تهی است.
تلقی توده همچون فضای تهی راه دیگری را برای درک منطق توده و شیوه‌های مواجهه با توده را برای ما آشکار می‌نماید. فضای تهی توده بر مبنای نظریات روانکاوانه ارجاع به یک فقدان – که دقیق‌تر می‌توان آن را فقدان هویت‌ساز نامید- داردو فقدانی که باید تغذیه شود. تغیه توده از سوی هر گفتار هژمونیکی که باشد جهت موج حرکت توده‌ای به آن سمت میل خواهد کرد. لذا محمل تهی توده اساسا نشان از نوک پیکان هدف گفتار‌ها‌ست و گفتار‌ها سعی دارند از طریق #سیاست‌‌_فرهنگی این فضای تهی را تغذیه نمایند تا توده را به سمت مد نظر خود جهت دهند.
به نظر نزدیک‌ترین مفهوم یا ایده‌ای که می‌توان هم‌ارز با محتوای پر کننده توده در نظر داشت هویت و یا به بیان دقیق‌تر امر #هویت بخش است. اگر به سان نظریات روانکاوانه #فروید و #لاکان هویت را امری محال در نظر بگیریم و تاکید نظریمان را بر فرایند این‌همانی یا هویت‌ یابی متمرکز نماییم می‌توانیم توده را به سان محمل این‌همانی‌ها در نظر بگیرم. عمل توده‌ای واکنشی احساسی ( شبیه به لحظه شکوفا شدن تایید توسط دیگری ) و شورانگیز به این‌همانی جدید است.
آنچه مسلم است حرکات توده‌ای همانند هویت‌های سوژه امری لحظه‌ای است و نه مستمر. لحظاتی که امور پیشا گفتمانی را در سطح بازنمایی می‌دهند و سعی دارد به میل و شور نهفته در توده وجه و ساختاری مورد قبول دهند. این لحظات اما ممکن‌است خود انفکاکی در روند تاریخی ایجاد نمایند و با دیسکورسیو شدن این لحظات گفتمان جدیدی را ممکن نمایند. می‌توان لحظات توده‌ای را به سان صد‌ها میلیون اسپرمی توصیف کرد که به دنبال بارگذاری بر یک تخمک‌اند.

@Kajhnegaristan