✍. 🖌.. «در باب قضاوت کردن دیگران»

✍ #یادداشت
🖌 #علی_زمانیان

«در باب قضاوت کردن دیگران»

چه بسیار می شنویم بزرگان گفته اند و توصیه کرده اند که از داوری بپرهیزید و دیگران را قضاوت نکنید.
چنین توصیه ای (فارغ از این که درست یا نادرست باشد اما باید پرسید)، آیا امکانپذیر است؟ آیا قضاوت کردن، کنش ارادی است؟
در این توصیه، پیش فرضی قابل تامل و احتمالا واجد اشکال نهفته است. پیش فرض این است که، عمل داوری و قضاوت، کنشی خودخواسته و ارادی است. و از این رو آن را منع می کنند. اما باید اندیشید نقش اختیار و اراده ی آدمی در عمل داوری و قضاوت به چه میزانی است... بر این باورم که داوری کردن در ساحت ذهن، عمل ارادی و اختیاری نیست از این رو توصیه به داوری نکردن در باره ی دیگران را توصیه شدنی و کارآمد نمی دانم.
این سخن البته نمی خواهد امکان داوری نکردن را به صورت مطلق رد کند اما واقعیت زندگی و زیستن ما نشان می دهد که ما چه بخواهیم و چه نخواهیم مستمرا در حال قضاوت کردن هستیم.

و البته داوری و قضاوت هم انواعی دارد. دست کم شش نوع داوری را باید از یک دیگر تفکیک کرد. بدون ان که به شرح آن وارد شوم موارد ششگانه ی داوری عبارت است از : ۱) داوری اخلاقی، ۲) حقوقی، ۳) دینی، ۴) زیباشناختی، ۵) داوری عقلی ۶) و داوری عرفی (فرهنگی)،.

🔴شاید بهتر باشد به جای توصیه بیهوده و نشدنی، به سه چیز دیگر سفارش می شد:
🔹اول )‌ آن که قضاوت های مان را الزاما بر زبان نیاوریم. بیان آشکار داوری هایی ناسنجیده و ناپخته چه ضرورتی دارد؟ اگر نمی توانیم داوری نکنیم اما می توانیم در بیان آن سعه ی صدر داشته باشیم. چه ضرورتی دارد که هر چه در ذهن مان شکل می گیرد بر زبان بیاوریم. اگر نمی توانیم داوری نکنیم اما می توانیم آن را اظهار نکنیم. اگر داوری کردن، کنش اختیاری نیست اما برملا کردن قضاوت، امر اختیاری است و از این رو در باب آن مسولیت اخلاقی داریم.

🔹دوم) هماره خطا و اشتباه را در داوری هامان محتمل بدانیم و خود را بری از خطا ندانیم. برداشت ها و فهم های خودمان را آخرین و درست ترین برداشت ها تلقی نکنیم و گاهی داوری های مان را به بوته ی نقد و پرسش ببریم. درک مان را از دیگران قطعی و تماما واقعی تلقی نکنیم. از خویش بپرسیم که آیا در داوری خطا نکرده ام؟ آیا داوری من بر مبنای اطلاعات درست بوده است؟ آیا توانسته ام در حد ممکن، جانب بی طرفی را رعایت کنم؟ آیا هر آن چه برای یک داوری درست و عادلانه لازم داشته ام به دست آورده ام و یا فقط بر اطلاعاتی ناقص تکیه زده ام؟

🔹و سوم) در عمل بر مبنای داوری های مان با احتیاط باشیم. رفتار مبتنی بر قضاوت ها و شکل دادن مناسبات بر آنها، کار دشواری است از این رو عمل بر مبنای داوری و صدور حکم را تا عبور داوری از فیلتر نقد و پرسش به تعویق بیندازیم.

@Kajhnegaristan