اعتراض یا اعراض: نگاهی به رویدادهای اخیر در ایران

اعتراض یا اعراض: نگاهی به رویدادهای اخیر در ایران

✍ دکتر سید جواد میری


از سالها پیش در نشستها و بسیاری از مصاحبه ها از فروپاشی "امر سیاسی" در ایران سخن میگفتم ولی فرو پاشی امر سیاسی به چه معناست و چه پیامدهایی میتواند داشته باشد؟ وقتی امر سیاسی در نظامی شکل میگیرد یعنی نوعی اجماع بین بازیگران سیاسی شکل میگیرد و این اجماع راهی برای اقناع افکار عمومی پیدا میکند تا مردم به انحاء مختلف رای خود را در سیمای تصمیمات سیاسی سیاستمداران خویش ببینند. اما این اجماع و اقناع در برنگاه های مختلفی از بدو تاسیس جمهوری اسلامی دچار افت و خیزهایی گردید و هر بار که شکافی ایجاد شد به جای پرداختن به بن مایه های درونی گفتمان حاکم به دنبال عوامل برون-سیستمی گشتیم و این موجب گردیده که امکان ترمیم درونی و تناورده شدن سیستم هیچگاه رخ ندهد. مشکل کجاست؟ اشکال گفتمان حاکم در بافتار ذهنی و ساختار عینی ماتریکس قدرت است که امر سیاسی را در قالب "خیر و شر" یا "حق و باطل" مفهومسازی کرده و این ساختار تئولوژیک امکان چانه زنی و داد و ستد بین نیروهای سیاسی در داخل و تعامل با خارج را ناممکن میکند و تنها ذیل قاعده "ضرورت" در چارچوبی محدود امکانپذیر میگرداند. به سخن دیگر، امر سیاسی که در آغاز جمهوری اسلامی ممکن شده بود از همان فردای تاسیس تغییر قاعده داد و این دگرگونی امکان اجماع بین نیروهای سیاسی و اقناع مردم را با چالشهای درونی روبرو کرده است و در چنین وضعیتی "اعتراض" سخت و دشوار ممکن میگردد و به جای آن "اعراض" قاعده اصلی میگردد و این برای کل سیستم خطرناک است و بالتبع ایران را دچار خطرات عظیم میگرداند. حال چه باید کرد تا اعراض عمومی نگردد و اعتراض ممکن گردد؟ در حال حاضر باید بازنگری جدی در باب چیستی امر سیاسی در ایران اولویت نخستین باشد. این بدین معناست که ما نیازمند تفکیک ساحت سیاست به مثابه عرصه چانه زنی و مذاکره و داد و ستد و بده و بستان و ساحت امر فقهی که به دنبال فهم حکم الهی و انجام بایدها برای رسیدن به قرب الهی است، باشیم و این تفکیک پیامدهای بنیادینی برای کلیت نظام دارد و نیازمند امعان نظر جدی در باب بنیادها است تا بتوانیم نیروی اعراض ملی را به اعتراض ملی و سپس مذاکره و گفتگو و چانه زنی در باب شکل گیری نوین امر سیاسی در ایران رقم زنیم.

@seyedjavadmiri