نتقال چیزی که بالقوه آ.. زاردهنده است و نیز.. صفحه ۲

نتقال چیزی که بالقوه آ

زاردهنده است و نیز

صفحه 2
ترس ما از تجربەی امری ناراحت کنندە و خطر مواجهه با انجام آنْ دلایلی هستند که موجب می‌شوند ما عقاید و احساسات منفی‌مان را، در ابتدا، به‌صورت «خصومت پنهان» ابراز کنیم.

اگر واکنش منفعلانه‌پرخاشگرانۀ من و بدوبیراه‌گفتنم صرفاً شیوه‌های مختلف انجام یک کنش گفتاری (بالقوه آزاردهنده) باشند، پس یعنی هیچ‌کدام از این دو شیوۀ رفتار از دیگری کمتر یا بیشتر آزاردهنده نیست؟ خب، نه. نحوۀ انجام کنش‌های گفتاری هم می‌تواند همان‌قدر در آزارندگی‌شان مؤثر باشد که محتوای‌ گفتارمان. فرض کنید که جلوی راه من ایستاده‌اید و می‌خواهم کنار بروید تا بتوانم رد شوم. اینکه بگویم «ببخشید، اجازه بدهید رد شوم» همان‌قدر تأثیرگذار است که بگویم «هی گامبو، بکش کنار»، اما فقط یکی از این دو گزینه آزاردهنده است.

در نگاه نخست، ظاهراً واضح است که بدوبیراه‌گفتن به فلور آزاردهنده‌تر از واکنش منفعلانه‌پرخاشگرانۀ من خواهد بود. معلوم است که بدوبیراه‌گفتن به مردم یکی از راحت‌ترین و سریع‌ترین راه‌های رنجاندن آن‌هاست. برعکس آن، واکنش منفعلانه‌پرخاشگرانۀ من [فقط] تاحدی مؤدبانه‌تر به نظر می‌رسد. اینکه بی‌سروصدا کسی را از مباحثۀ گروهی درمورد جشن تولدم حذف کنم، به‌خودی خود، قابل‌اعتراض نیست و حتی، در برخی موارد، مدبرانه و سنجیده پنداشته می‌شود. انکار نظرات منفیِ من نسبت‌به یک نفر نیز لزوماً قابل‌اعتراض نیست. درواقع، خیلی وقت‌ها فکر می‌کنیم که این نوع برخوردْ روش خوبی است برای پنهان نگه‌داشتن نظرات منفی واقعی‌مان دربارۀ مردم، درست مثل وقتی که کسی از ما می‌پرسد: «آیا من زشتم/ حوصله‌سر برم/ احمقم/ خیلی پیرم/ بدلباسم؟» و ما به‌دروغ جواب می‌دهیم: «معلوم است که نه!» از انتخاب‌های رفتاری ما معلوم است که فکر می‌کنیم پرخاشگری منفعلانه نسبت‌به فریادزدنِ چیزی مثل «امیدوارم دونالد ترامپ زندگی‌ات را به گند بکشد» کمتر آزاردهنده است. خیلی وقت‌ها، در موقعیت‌هایی که نمی‌خواهیم بدوبیراه بگوییم، منفعلانه پرخاش می‌کنیم.

البته واکنش منفعلانه‌پرخاشگرانۀ من به عذرخواهی فلور، به دو دلیل مهم، آن‌قدری که در نگاه اول به نظر می‌رسد، ملایم نیست. اول اینکه هدف [این واکنش هم] رنجاندن و ناراحت‌کردن فلور است، درست مثل واکنش آزاردهنده. ولی یک تفاوت دارد: درحالی‌که بدوبیراه‌گفتن به مردم جای تردیدی برای آن‌ها باقی نمی‌گذارد که مورد توهین قرار گرفته‌اند، پرخاشگری منفعلانه آن‌ها را به تردید می‌اندازد. ابهامْ جنبۀ کلیدی پرخاشگری منفعلانه است. درحالی‌که رفتار منفعلانه‌پرخاشگرانه، طبق یک برداشت، نسبتاً مؤدبانه محسوب می‌شود، همواره برداشت دیگری وجود دارد که این رفتار را آزاردهنده، ناراحت‌کننده یا دست‌کم قابل‌اعتراض می‌داند. پرخاشگرِ منفعل می‌خواهد مخاطبش برداشت دوم را داشته باشد، اما ابهام موجود در رفتارش به او اجازه می‌دهد که، اگر اعتراضی شد، اصرار کند که برداشت غیراهانت‌آمیز درست است. درنتیجه، پرخاشگری منفعلانه دو پهلوست، برخلاف رفتار مستقیماً آزاردهنده‌ای مانند فحش‌دادن.

دوم اینکه، ابهام موجود در واکنش منفعلانه‌پرخاشگرانۀ من نسبت‌به فلور موجب ناخوشایندی‌ای می‌شود که در واکنشِ مستقیماً آزاردهنده وجود ندارد. چنین واکنشی فلور را از این امکان محروم می‌کند که بتواند، به‌نحوی مؤثر، به رفتاری که با او داشته‌ام اعتراض کند و من را قادر می‌سازد که از زیر بار مسئولیتِ منظوری که داشته‌ام شانه خالی کنم. پرخاشگری منفعلانه چیزی را هدف گرفته که استنلی بالدوین، نخست‌وزیر اسبق بریتانیا، در تعبیر رشک‌برانگیز خود، آن را چنین لقب داده بود: «امتیاز روسپیان»، قدرت بدون مسئولیت۵. اگر واکنش من به عذرخواهی فلور این می‌بود که «هی عوضی، غلط زیادی نکن»، او هم می‌توانست پاسخ دهد که «هی، من که ازت عذرخواهی کردم. انگار حالت خوب نیست» یا «خب، اگر عذرخواهی من رو نمی‌پذیری، پس بیا درموردش صحبت کنیم و اوضاع رو روبه‌راه کنیم». برعکس، واکنش منفعلانه‌پرخاشگرانه به من امکان می‌دهد، وقتی اعتراضی شد، انکار کنم که رفتار ناخوشایندی داشته‌ام. وقتی کسی با ما پرخاشگری منفعلانه می‌کند، اغلب احتمال می‌دهیم که نمی‌شود به شخصی که چنین رفتاری داشته اعتراض کرد و از‌این‌رو، بدون هیچ توجهی، از کنار این مسئله که می‌تواند اوقاتمان را تلخ کند می‌گذریم. پرخاشگری منفعلانه، به یک معنای مهم، تلاشی است برای ساکت‌کردن دیگران.

اما آیا پرخاشگری منفعلانه واقعاً آزاردهنده است؟ آیا تمام نکتۀ چنین رفتاری پرهیز از آزاردهندگی نیست؟ این حرف وسوسه‌برانگیز است، اما معقول نیست. وقتی منفعلانه‌‌پرخاشگرانه برخورد می‌کنیم، می‌خواهیم چیزی را منتقل کنیم که آزاردهنده می‌دانیم. بنابراین، پرخاشگرِ منفعل می‌خواهد دیگری را آزار دهد. دو دلیل باعث می‌شود که ما گهگاه تمایل داشته باشیم، به‌جای اینکه به کسی بدوبیراه بگوییم، منفعلانه‌پرخاشگرانه برخورد کن