جایگاه زبان فارسی در کشور بلغارستان

جایگاه زبان فارسی در کشور بلغارستان
«امروز ملت‌های دنیا سعی می‌کنند موجودی‌های خود را در همه زمینه‌های علمی، معرفتی و فلسفی از طریق زبان‌های خود به دیگر ملت‌ها معرفی کنند، ملت ایران نیز زمانی می‌تواند به این هدف نایل آید که زبان فارسی بتواند در دنیا جایگاه شایسته‌ای برای خود بیابد».

این بخش از بیانات مقام معظم رهبری، پیشانی‌نوشت مقاله‌ای به‌کوشش سعیده باقری فرد - کارشناس ارشد روابط فرهنگی و بین‌الملل - که در آن آمده است: «زبان رکن اساسی هویت و منبع قوام و پیوستگی هر ملتی محسوب می‌شود. دولت‌های قدرتمند در دنیای معاصر در تلاشند تا از این پتانسیل وحدت بخش و هویت آفرین جهت تأثیرگذاری و نفوذ فرهنگی خود بر سایر کشورها استفاده کنند. در این راستا سرمایه‌گذاری‌های کلانی از سوی دولت‌های مدعی فرهنگ و تمدن که نگاهی به جهانی شدن جایگاه فرهنگی خود نیز دارند، انجام شده است. کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه، انگلیس و ایتالیا از شاخص‌ترین این کشورها هستند که در این مسیرگام های مؤثری برداشته‌اند.

ایران به‌عنوان کشوری که از پشتوانه عظیم تمدنی برخوردار است، نقش‌آفرینی مؤثری در این زمینه می‌تواند داشته باشد و زبان فارسی همواره نقش اصلی و ویژه‌ای در پایداری، حیات و وحدت ملی ایرانیان ایفا کرده و عامل انتقال میراث عمیق فرهنگی و ادبی این سرزمین به سایر ملت‌ها و کشورها بوده است».

در بخشی از این نوشتار با محوریت کشور بلغارستان آمده است: «سابقه روابط رسمی دیپلماتیک میان ایران و بلغارستان به بیش از 120سال یعنی سال 1276 شمسی و 1897 میلادی می‌رسد اما قرابت‌های تاریخی و ریشه‌ای میان دو ملت بیش از این دوران است؛ چراکه گستره سرزمینی حوزه تمدنی ایران در قرون گذشته به سواحل مدیترانه و همسایگی با اروپایی جنوب شرقی و حوزه بالکان می‌رسیده که آثار تمدنی و تاریخی آن تا هم‌اکنون نیز نمایان و مشهود است.

تاریخ‌نگاران بلغاری برای هویت تاریخی و موجودیت ملت بلغار ریشه هند و اروپایی قایلند. ضمن آن‌که سلطه قریب 500 ساله دولت عثمانی و غلبه زبان ترکی- عربی و قرابت های آن با زبان فارسی موجب شده که حدود 500 تا 1000 لغت فارسی عینا در زبان بلغاری یافت شود که مورد استعمال هستند.

تحقیقات باستانی در میان محققان مؤخر بلغاری به ارایه فرضیاتی مبنی بر منشاء ایرانی بودن قوم بلغارها و ریشه‌های ایرانی نژاد بلغارها می‌پردازد، که اخیرا و طی 50 سال گذشته در رسانه‌های عمومی این کشور نیز به آن پرداخته شده است. به این ترتیب بدیهی است که "زبان فارسی" در کشور بلغارستان مورد توجه ویژه قرار گیرد.

تدریس زبان فارسی در بلغارستان پس از جنگ جهانی دوم و در سال 1959 میلادی برابر با 1337 شمسی به‌صورت واحد درسی اختیاری در رشته ترک‌شناسی در دانشگاه صوفیه آغاز شد و سپس با افتتاح رشته‌های هندشناسی و عرب‌شناسی، زبان فارسی جزء واحد درسی این رشته‌ها نیز قرار گرفت. در سال های تحصیلی ١۳۶۹-١۳۷۰ شمسی و 1992-1991 میلادی زبان و ادبیات فارسی به‌عنوان رشته‌ای فرعی در دانشگاه صوفیه ایجاد و زبان فارسی، دستور زبان، تاریخ ایران، ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر ایران جزو برنامه درسی آن قرار گرفت. در همان سال به‌دلیل علاقه زیاد به این زبان، رشته «زبان و ادبیات فارسی» به‌عنوان رشته دوم رسمیت یافت.

سپس رشته ایران‌شناسی به عنوان رشته دانشگاهی مستقل در بخش شرق‌شناسی دانشکده زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی دانشگاه صوفیه طی سال‌های تحصیلی 72-1371 شمسی برابر با 1994 میلادی تاسیس شد و از آن پس تاکنون دانشگاه صوفیه هر سال اقدام به پذیرش دانشجویانی در این رشته می‌کند.

هم‌اکنون رشته ایران‌شناسی در مقطع کارشناسی با 22 واحد اجباری و 40 واحد اختیاری بخشی از کرسی شرق‌شناسی کلاسیک مرکز زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی دانشگاه "کلمینت آخرید تسکی مقدس" (دانشگاه صوفیا) است. در هر سال تحصیلی دانشگاه دولتی صوفیه به‌طور متوسط 10 تا 15 دانشجو از طریق کنکور در رشته ایران‌شناسی و زبان فارسی می‌پذیرد. به همین تعداد نیز در رشته‌های ترک‌شناسی و عرب‌شناسی، دانشجویان زبان دوم خود را زبان فارسی انتخاب می‌کنند. دوره کامل کرسی ایران‌شناسی 4 سال تا دریافت درجه لیسانس و 5 سال تا دریافت درجه فوق لیسانس است. سلسله مراتب علمی استادان این کرسی مانند دیگر مراکز آموزش عالی در بلغارستان عبارت از استادیاری، استادی، دانشیاری و دکتری (پروفسوری) است.

اولین استاد زبان فارسی در دانشگاه صوفیه، مرحوم جمشید سیار بوده است. او همچنین مؤلف اولین کتاب درسی زبان فارسی (سال 1966میلادی) است که در بلغارستان چاپ شد. کتاب درسی او در بین دانشجویان و کسانی که مایل به آشنا شدن با اشعار سعدی، حافظ و عمر خیام هستند، از توفیق بسیار برخوردار شده و در یک دوره پانزده ساله، سه بار تجدید چاپ شده است. همین امر نشانگرعلاقه بسیار بلغاری‌ها به زبان فارسی است.