مرجع محتوای تخصصی مطالعات اجتماعی دین: نشستها، همایش ها، پایان نامه ها، معرفی کتاب، مقالات، پژوهشها و یادداشتهای تحلیلی. اطلاع رسانی، تبادل و دریافت مطلب: مریم محمدی اکمل @maryam_mohamadiakmal
️عزاداری انتقادی و خطر روزمره‌شدن.. (قسمت سوم و پایانی)
♦️عزاداری انتقادی و خطر روزمرّه‌شدن
(قسمت سوم و پایانی)
امّا در این‌جا در حقیقت، عزاداری روزمرّه شده است. محتوای دینیِ موجود در فرهنگ شیعی تا حدّ زیادی از دست رفته است و تماماً بحث از مسائل روز و زمینه‌مند و مقطعی در دستور کار مدّاح قرار گرفته است. از زبان فاخر و هنرمندانه و سخن‌شناسانه خبری نیست. محتوا و بیان کاملاً سیاست‌زده است و اندیشه‌ها و ارزش‌های عام‌گرایانه جای خود را به محتوا و بیانی خاص‌گرایانه داده است.
روشن است که وقتی چند سال از زمان این نوع عزاداری بگذرد و مسائل اجتماعی و سیاسی و فرهنگی کشور تغییر کند، جذّابیت و اثرگذاری این نوع عزاداری به‌کلّی از دست می‌رود. بدین ترتیب، عزاداری انتقادی‌ای از این نوع، کاملاً با مسائل و نیازهای مردمان زمانه پیوند می‌خورد و کاملاً زمینه‌مند می‌شود و احساسات آنان را شدیداً تحریک می‌کند، اما بُرد و دوامِ تأثیرگذاری‌اش (از نظر فکری، معنوی، وجودی، اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و حتّا سیاسی) به حدّاقل می‌رسد و کیفیّت زیبایی‌شناختی و معنوی و فکریِ عزاداریِ انتقادی به‌شدّت تنزّل می‌یابد و عزاداری‌ای سیاست‌زده باقی می‌ماند که صرفاً برای تهییج اجتماعی و سیاسی به‌کار می‌آید و می‌تواند به ابزاری برای این یا آن گروه سیاسی و اجتماعی بدل شود.
این نوع عزاداری روزمرّه شده، صرفاً مصرفی مقطعی و کوتاه مدّت دارد. با روزمرّه شدن عزاداری، معانی بلند و عام فرهنگ شیعی، که ذخیره‌ی معنوی بسیار ارزش‌مندی است و در طول تاریخ اجتماع شیعی به‌عنوان میراثی گران‌قدر پدید آمده است، از دست می‌رود و خرجِ امور مقطعی و موقّت و گذرا می‌شود و به امری مبتذل و پیش پا افتاده بدل می‌گردد.
لذا جریان اصلیِ عزاداریِ انتقادی نباید به وسوسه‌ی روزمرّه شدن تن بدهد و از مکانتِ عام‌گرایانه و جهان‌شمول خود تنزّل کند و تحت تأثیر خواست توده‌ای یا خواست گروه‌های سیاسی و اجتماعی، به مسائل برخاسته از یک نظام سیاسی خاص یا یک نظم اجتماعی-سیاسی معیّن (به‌طور سلبی یا ایجابی) بپردازد و از ساحتِ انسانی و بشری و جهان‌شمول‌اش به ساحتِ سیاستِ روز کشیده شود. برای پرهیز از آفت روزمرّه شدن، دو تمهید اجرایی، لازم است:
الف) وابسته‌گی مدّاح به شاعر و نویسنده: ضرورت دارد مدّاحِ مناسکِ عزاداری، محتوای عزاداری را از یک شاعر یا نویسنده‌ی اندیشه‌مند أخذ کند و در عرضه‌ی محتوای عزاداری، خودمختار نباشد. در اغلب عزاداری‌هایی که مدّاح محتوا را عرضه می‌کند، خطر روزمرّه شدن عزاداری یا دست‌کم تنزّل همه‌جانبه‌ی محتوا و بیان وجود دارد؛
ب) طرّاحی و سازمان‌دهی پیشینی عزاداری هم‌راه با تمرین و برنامه‌ریزی قبلی و پرهیز از اجرای بداهه: فقدان برنامه‌ریزی، عدم طرّاحی حساب شده و فقدان تمرین قبلی و هم‌آهنگی لازم و بدون نقد و بررسی محتوا و نیز اجرای بداهه‌ی عزاداری، می‌تواند سبب اُفت محتوا و بیان آن گردد و به روزمرّه شدن آن دامن بزند.
(پایان)
حسن محدثی گیلوایی
5 مهر 1398
#عزاداری_انتقادی
🔰منبع: زیر سقف آسمان
@religionandsociety